Şiirin Dönüşü

Eğer edebiyat ya da şiirle az buçuk ilgiliyseniz "ne olacak şiirimizin hali?", "şiir ölüyor mu?", "gençler artık şiir okumuyor", "şiir kitapları çok az satılıyor", "Kültür Bakanlığı kütüphanelere şiir kitabı almıyor", "şiir, roman karşısında yenilmiştir", "şiire ilgi kayboldu", "1980'lerden sonra şiir kan kaybetmeye başladı" türünden tespit ve eleştirileri muhakkak duymuşsunuzdur

Şiirin gerçekten de 1980'lerden sonra görünürden kalktığı, şiir okurunun azaldığı, şiir kitaplarının çok az basım yaptığı aslında hiç de yanlış denemeyecek olgular. Ancak "şiir öldü mü?" sorularının henüz dile getirilmeye başlandığı bir dönemde ortalıkta, üstelik tüm yurt sathında pek çok kıpırdanmanın gözden kaçmayacak yoğunluğa ulaştığı da bir başka gerçek. Edebiyat dünyasında zaman zaman tartışmalara yol açan kimin şair, müteşair (şair özentisi), "şiirci" olduğu ya da neye şiir neye "şiirimsi" denileceği konularını erbabına bıraksak da ortada şiir adı altında düzenlenen faaliyet ve organizasyonların son dönemde dikkate değer şekilde bir artış gösterdiği gözlerden kaçmıyor.

Şiirin önlenemez görünürlüğü

Hemen her fırsatta bir şiir gecesine, şiir ve şair toplantısına, şiir festivaline, şiir atölyesine rastlamak mümkün. Büyük şehirlerin yanı sıra Anadolu'nun pek çok şehri ve kasabasında şiir dergileri çıkıyor. Şiir matineleri düzenleyen kafeler giderek artarken, sosyal medyada meraklısı olmayanın gözünden kaçsa da şiir sitelerinin sayısı kayda değer şekilde yükseliyor. Sosyal medyada ise şiir grupları saymakla bitmiyor. Belediyelerin yanı sıra çeşitli kuruluşların düzenlediği şiir faaliyetleri ve yarışmaları tüm Türkiye'de giderek yaygınlık gösteriyor.

Şairlerin "şiirimsi" olarak nitelendirdiği fon müziği eşliğinde popüler şiir albümleri patlamasının ve televizyonlarda radyolarda bu minvalde yapılan programların gördüğü talebin yanı sıra tanınmış müzisyenlerin bir araya gelerek Burhan Şeşen oğlu Serhan Şeşen anısına çıkardığı "Akustik Şiirler" kitabı dahi kimi yorumcular tarafından bir yandan şiirin sessiz sedasız yükselişine yorumlanıyor. Medyada ise şiirleriyle olmasa da görüşleriyle şair sıfatı taşıyanların daha sık görüldüğünü söylemek mümkün.

Sadece İstanbul Uluslararası İstanbul Şiir Festivali ve İstanbulensis Şiir Festivali gibi iki büyük uluslararası organizasyona ev sahipliği yaparken, benzer festivallerin diğer şehirlerde de çoğaldığı gözleniyor.


Aktüel yazarı Haşmet Babaoğlu da geçen sayıdaki köşesinde şiir dergilerindeki "has" şiirlerin çoğalışına ve katıldığı şiir gecelerindeki ilgiye atıfta bulunarak "şiir yeniden canlanıyor sanki" diyor ve bir tespitte bulunuyor: "Galiba gitgide naylonlaştırdığımız kalp kelimesinin içini şiir tekrar doldurmaya başladı." Dergâh, İtibar, Fayrap, Kurgan, Türk Edebiyatı, Kuyudaki Koro, Hece, Kertenkele, Edep gibi edebiyat ve şiir dergilerine Anadolu'nun dört bir yanında yayılan çok sayıda şiir dergisini eklediğinizde şiir dergiciliğinin de bugüne kadar görmediği bir yaygınlığa ulaştığını söylemek mümkün.

Son olarak buna Behçet Necatigil'in çevresinde yetişen iki şairin hikayesinden esinlenen "Kelebeğin Rüyası" filmi ile şiir ve şaire olan popüler ilgi artışını eklemek mümkün. Birkaç yıl önceki bir söyleşisinde yazar Orhan Pamuk şiirin yaygınlığını kaybettiğini ve itibar kaybetmeye başladığını söylüyordu. Oysa şiire yönelik faaliyetlerdeki görünür artış en azından nicelik olarak yazarın tespitini haksız çıkarmışa benziyor. "Sadece İstanbul'da değil Türkiye'nin diğer illerinde de şiirle ilgilenen pek çok insan ve mecra var. Özellikle taşrada çıkan çok fazla dergi var" diyen Şair Mevlana İdris Zengin de bu itibar kaybının henüz gerçekleşmekten uzak olduğunu hissettiriyor.

Dediğimiz gibi neyin gerçek ya da üst düzey şiir olduğu keyfiyetini konunun uzmanlarına bırakırsak şiir ve şiire dair faaliyetlerde belirgin bir yükseliş ve adeta yer altından gün ışığına çıkış gözlemek mümkün. Şiirin görmeye başladığı ilgi, şiirin yükselişi, görünürlüğü, popülerleşmesi konusunda hepsi aynı görüşte olmasa da ülkemizin saygın şairlerinden bazıları şiir konusunda gerçek durumu Aktüel'e yorumladılar.

Şair Mustafa Ruhi Şirin
"Ne yazık ki, şiir bir gösteri nesnesine dönüştü"
Türkiye'de toplam nüfustan fazla şair var. En son İstanbulensis diye bir şiir festivali düzenlendi. Sapanca Şiir Festivali'nden tutun da Ege'de eski Yunan geleneğine öykünen şiir organizasyonlarına kadar pek çok şiir toplantıları düzenleniyor.

Her şairin kendi çevresinde şiirle uğraşanların bir araya geldiği böyle çalışmalar var. Haydar Ergülen, Hilmi Yavuz gibi isimler bu konuda ilk akla gelenler. Bir de sanal ortamda sayısız şiir mecrası oluştu. Ancak ne yazık ki, şiir bir gösteri nesnesine dönüştü. Yahya Kemal, Necip Fazıl, Cemal Süreya gibi büyük şairlerin döneminde olduğu gibi nitelikli çalışmaların yapıldığını söylemem zor.



Şair Hüseyn Kaya (Sühan Dergisi-Sivas)
"Toplumdaki ilgi şiire, şaire değil ikisinin de sunuluş biçiminedir"

*Kimilerine göre şiir son dönemlerde popülerleşmeye başladı…
Şiirin her dönemde popülerleştirilen bir tarafı vardır ancak şiirin "asıl" tarafı hiçbir zaman popüler olmadı ve olmayacak. Gerçek şiirin şairi de okuru da parmakla gösterilecek kadar az olmuştur her dönemde. Toplumdaki ilgi "şiire", "şaire" değil her ikisinin de sunuluş biçiminedir.

*Şiir geceleri, şiir festivallerinin çoğalması şiire olan ilginin canlandığı anlamına mı geliyor?
Şiir gecelerinde salonların dolması çok da doğru bir gösterge sayılmaz. Şiir geceleri senelerce şairlerin ve şair severlerin imkanlarıyla düzenlendi –şiir sever demiyorum- fakat son yıllarda belediyeler ve ilgili bakanlık bu tür organizelere sahip çıkıyor. Halktan oluşan bir talep neticesi tertip edilmiyor programlar. Bu tür programlar son yıllarda biraz daha amacına ulaşmaya başladı ve şairlerden artık yalnızca şiirlerini seslendirmeleri istenmiyor. Şairler belli konularda konuşuyor, tartışıyor, atölye çalışmaları yapıyor, çıkarımlarda bulunuyor hatta okullarda, üniversitelerde öğrencilerle buluşup kitap imzalıyor, şiir konuşuyor.

*Büyük şehirlerin dışında, Anadolu'da şiir ve şairliğe ilgiyi nasıl değerlendiriyorsunuz?
Her dönemde ilgili ve heyecanlı gençler var. Hırslı olanlar da var. Çocukların, gençlerin ilgisi çok da yaygın sayılmaz aslında ancak "göl yerinden su eksik olmaz" derler bizde. Ne kurur bu damar ne de coşar… Onlarca dergi var ama yılda birkaç şiire ancak rastlayabiliyorum. Edebiyat dergilerinin artık "etkin"liğine, seçiciliğine, mektep olma çabasına inanmıyorum fakat Dergâh, Fayrap, Kurgan, Türk Edebiyatı, Kuyudaki Koro, Hece, Kertenkele, Edep gibi dergileri önemsiyorum. Sayıyı artırmak mümkün… Şiir adına faaliyet çok, lakin şaibe ve samimiyetsizlik çoğunu anlamsız kılıyor bu faaliyetlerin.

Şair İsmail Kılıçarslan
"Başka bir duygu dünyası şiirle mümkün"
*Şiir öldü denilirken şiire ilgi artıyor mu?
Son yıllarda şiire büyük bir ilgi var. Şiir öldü diyenlerin şiire ilgisi ölmüş olmalı. Şiire ilginin arttığına dair çok nesnel veriler var. Birinci sınıf ve yüksek sanat ürünü olan şiir kitaplarının şairleri henüz hayattayken dört-beş baskı yaptığını görüyoruz. Şiire olan ilginin artışı şiirin kalitesinin arttığını gösterir mi bu başka bir konu.

*Artan şiir organizasyonları ilgi artışının bir göstergesi mi?
Mesela, Sivas'ta şiir gecesine katıldık. 750 kişilik bir salonda şiir dinlemek için gelen bin kişi vardı. Aralardaki boşluklar bile doluydu. Her yerde çoğalan bu şiir organizasyonları şiir kitaplarının satışına yansımıyor olabilir ama şiire ilginin net bir göstergesi. Mesela biz de arkadaşlarımızla sivil bir girişim olarak kafelerde buluşup edebiyat matineleri düzenliyoruz. Örneğin Üsküdar'da Keyif Kafe'de sadece şiir okumak için düzenlediğimiz geceye ufacık kafeye 200 kişi geldi. Aynı şeyi Bursa'da, Malatya'da da görüyoruz. Türkiye'nin her yerinde şiir gecelerine anormal bir ilginin olduğunu biliyoruz. Sadece İstanbul'da uluslararası şairlerin katılımıyla gerçekleşen iki üst düzey şiir festivalinde CRR gibi muazzam bir salon şiir için tamamen doluydu.

* Şiirin bugün en güçlü mecrası hangisi?
Mecra olarak sorarsanız bence sosyal medya... Sosyal medya kısa ve anlamlı metinlere çok açık bir mecra ve diyebilirim ki sosyal medya şiiri yeniden dolaşıma soktu. Sosyal medyadaki şiir paylaşımları şiirin yeniden dolaşıma çıkmasında ve ilgi alanına girmesinde çok hayati bir rol oynadı. Ama şiire yönelimin artmasının daha sosyolojik nedenleri de var. Mesela modern insanın köşeye sıkıştığını hissettikçe aradığı kaçışlar var. Şiir bunların başında geliyor. Çünkü insanlar başka bir duygu dünyasının da mümkün olabileceğini ve bunun şiirle olacağını düşünüyorlar.

BİROL BİÇER / birol.bicer@aktuel.com.tr