Savaş şemalarından makarna yapma makinesine, timsahlardan gemilere, nükleer silahlardan kovboylara... Amerikan başkanlarının karalama
defteri epey uzun! Bazen çok önemli toplantılar sırasında, bazen gazetecilerle konuşurken, bazen yalnız başına; işte George Washington'dan George W. Bush'a Amerikan başkanlarının hiçbir yerde görmediğiniz "eser"leri.
Hangimiz telefonda konuşurken ya da bir toplantı sırasında önümüzdeki kâğıda bir şeyler çizmeyiz ki? Bu durum dünyanın süper gücünü yöneten adamlar için de geçerli tabii. ABD'de Cabinet Dergisi editörleri Sahsa Archibald, Sina Najafi, yazar Paul Collins ile Rutgers Üniversitesi'nde tarih ve gazetecilik profesörü olan yazar David Greenberg'in dört yıllık bir araştırma sonucunda hazırladığı "Başkan Karalamaları" isimli kitap, ABD başkanlarının çizimlerini biraraya getiriyor. Bu "eser"lerden hem dönemin dünya konjonktürünü okumak mümkün, hem de başkanların ilgi
alanları ve çocuksu yönlerini görmek. İşte birkaç örnek...
GEORGE WASHINGTON (1789-1797)
Karalamaların babası Washington!
1780 yazı... Amerikan Bağımsızlık Savaşı devam ediyor. Savaşta Amerika'nın yanında yer alan Fransa'nın 5 bin askeri, Devrimci Ordu'ya yardım etmek amacıyla Newport Limanı'na gelir. Başkan Washington, gelen Fransız bölüğünü durdurmaya çalışacaklarını öğrendiği İngilizler'in önünü kesmesi için ordusunu New York'a göndermeye karar verir. 31 Temmuz'da bir komuta şeması çizer. Generallerinden Benedict Arnold'a sol kanada komuta edeceğini söyler. Bundan üç ay önce Arnold, ordu malzemelerini kendi güvenliği için kullandığı gerekçesiyle kınama cezası almıştır ve bu görev onun kariyerini yeniden sağlamlaştırması için bir şanstır. Fakat Arnold bunu reddederek, batı noktasında daha az prestijli bir görev ister. Tabii Başkan Washington, Arnold'un 20 bin sterlin karşılığında batı noktasının kontrolünü vermek için İngilizler'le görüştüğünü bilmemektedir. Eylül ayında bu hain plan ortaya çıkar ve General Arnold, savaşın geri kalanını İngilizler tarafında çarpışarak geçirir.
HERBERT HOOVER (1929-1933)
Kumaşları süsleyen desenler…
Amerikan başkanlarının çoğunun bu göreve gelmeden önceki kariyerleri avukatlık, generallik ya da politikacılıkken, Hoover'ınki mühendislikti. Mesleki formasyonu çizimlerine de yansıyan Hoover kendi döneminde "karalama ustası" olarak tanındı. Beyaz Saray'a gelen ziyaretçiler ve gazeteciler onu hep çizerken gördüler. Hatta bu ustalığı gazete sayfalarında bile yer aldı. Bu deseni çizdikten sonra kâğıdı atmıştı fakat bir misafir onu çöpten çıkardı. Daha sonra da koleksiyoncu Thomas Madigan tarafından satın alındı. Madigan'a göre Amerikan başkanlarına ait en ilginç karalama olan ve gelişigüzel kâğıda dökülmüş bu desen giysileri de süsledi…
THOMAS JEFFERSON (1801-1809)
Şifreli yazıdan makarna makinesine...
Bağımsızlık Savaşı sırasında Jefferson, mesajları İngilizler'den gizlemek için şifreli yazı çalışmaları yapmıştı. İlerleyen yıllarda da Avrupalılar'a karşı haberleşme ve mektupların gizliliğini sağlamak için bu çalışmalarına devam etti. Komplike bir silindir mekanizmasıyla işleyen şifreli yazının (cipher wheel) mucidi Jefferson 1790'larda henüz bu buluşunu gerçekleştirmemiş olsa da, cipher wheel'den daha kolay kullanılabilen "tavuk ayağı sistemi"ni işte yukarıdaki gibi çizmişti. İnce bir zevk sahibi olan Jefferson, 1784-1789 arasındaki uzatmalı Avrupa ziyaretinde
Avrupa mutfağını tanıma imkânı da buldu. Nefis Fransız ve İtalyan şaraplarını tattı. Napoli'de yediği spagettilere neredeyse âşık oldu ve mürekkep hokkasına kuştüyü kalemini batırıp bir "Makarna yapma makinesi" taslağı çizdi. Çok sevdiği peynirli makarna, Beyaz Saray'da 1802'de servis edilebildi.
RONALD REAGAN (1981-1989)
Repertuarı geniş…
Reagan başkanlık kariyerinin büyük bölümünü modern medyaya öncülük etmeye adadı. Radyo, televizyon, sinema… Reagan'ın karalamalarında sık kullandığı temalardan biri bandanalı ve şapkalı bir kovboy olarak kendi karikatürleriydi. Çocukluğundan beri çizmeyi seven Reagan, karalamalarını arkadaşlarına, meslektaşlarına ve taraftarlarına da hediye etti. Hatta bir tanesi açık artırmada 10 bin dolara alıcı buldu. Reagan bu figürlerden bir repertuar bile oluşturdu. Çizimlerinin yanında, karısına sevgi notları yazmayı ihmal etmedi. Üstteki kadın portresi de muhtemelen Nancy Reagan'ın. First Lady bu sayfayı çerçeveletti ve masasına koydu.
ANDREW JACKSON (1829-1837)
At ve timsah…
Jackson, görevi süresince en fazla karalama bırakan başkanlardan biri. 1833'te yaptığı bu çizimde üstte bir asker miğferi ya da bir mezar taşı, ortada bir Amerikan timsahı, altta da kaplumbağa resmedilmiş. Timsah o dönem Amerikan tarihi için önemli bir figür. Her ne kadar bir önceki
Amerikan Başkanı John Quincy Adams, Beyaz Saray'daki odalardan birinin küvetinde timsah besliyor olsa da, bu hayvan daha çok Andrew Jackson'un savaş sloganlarında temsil imkânı bulmuş. İşte Amerikalılar'ın İngilizler'i yenilgiye uğrattığı ve Bağımsızlık Savaşı'nın kazanıldığı 1815'deki New Orleans çarpışmasında Jackson'un kahramanlığını simgeleyen "Kentucky Avcıları" şarkısının bir dizesi: "İnsanın bir yarısı
at diğer yarısı da timsahtır."
RICHARD NIXON (1969-1974)
Elmaslar…
Nixon'un çekingen kişiliği göz önüne alındığında ardında çok fazla karalama bırakmaması şaşırtıcı değil. Elmas ve ona benzer şekiller çizmiş. En önemli çalışmalarından biri olarak kabul edilen bu karalamada, Nixon'un 1950'den beri tanıdığı, arkadaşı ve danışmanı olan eski Başkan Herbert Hoover'in etkisi görülüyor.
FRANKLIN D. ROOSEVELT (1933-1945)
Deniz tutkusu…
F. Roosevelt de başkanlık kariyeri boyunca çoğunda hobilerini yansıttığı birçok çizim yaptı. Soyağacı, pul koleksiyonculuğu, gemiler ve hepsinden de önemlisi balıkçılık. Çocukluğundan beri denize düşkün olan F. Roosevelt, maket gemiler yapmaya bayılırdı ve hayatı boyunca bunlardan 200 tane biriktirdi. 1913'te Woodrow Wilson tarafından Denizcilik Bakan Yardımcılığı'na atandığında gerçek gemiler yapma imkânı buldu…
Amerikan Posta Servisi için pullar da tasarladı. Bunlardan biri de anneler günü kutlamaları için gönderilen mektuplarda kullanılmak üzere özel olarak hazırladığı "Anneler Günü" puluydu.
DWIGHT D. EISENHOWER (1953-1961)
Nükleer tehdit!
Kendini resme adamış olan Eisenhower, karalamalarında soyut desenler yerine gerçek nesneleri tercih etti. En önemli temalarından biri de kendisiydi. Tabii daha genç ve saçlı çiziyordu kendini… Karalamaları için günlük ajandaları en çok kullanan başkan da oydu. Soğuk Savaş'ın en gerilimli yıllarında Eisenhower sadece nükleer silahları değil, kılıç, bıçak ve diğer silahları da çiziyordu. Hatta Atom Çağı'nın getirisi olarak, birbiriyle çarpışan savaş başlıkları, radyoaktif sığınakları ve Soğuk Savaş'ın diğer tehdit nesneleri çizimlerinde sıklıkla yer aldı. Nükleer tehdit, 20 Ağustos 1957'deki liderler toplantısında, sivil haklar ve gazilerin korunması konularının üzerinde yer almıştı. Hem de sadece Eisenhower'in düşüncelerinde değil kâğıtüzerinde de…
JOHN F. KENNEDY (1961-1963)
Okyanusa açılan son yelkenli…
ABD'nin 43 yaşında seçimle iş başına gelen en genç başkanı Kennedy'nin dönemine, küresel üstünlük için SSCB ile yaşanan savaş damgasını vurmuştu. Soğuk Savaş'ın gizemleri Kennedy'nin karalamalarında kelimeler olarak somutlaştı. Bazen aynı kelimeyi defalarca, bazen de Soğuk Savaş'ın tehlikeli bölgelerini çizdiği kutucukların içine yazdı. 1960'ların başı Arap dünyasının içine düştüğü kargaşa, Suriye ve Irak'ta meydana gelen darbelerle Baasçılar'ın iktidara gelmesi Kennedy'nin kafasını bayağı meşgul etmiş gibi. Yukarıdaki karalamada da, Kennedy'nin Ortadoğu üzerinde yoğunlaştığı görülüyor. Alttaki karalamaya gelince... Kennedy Rice Oteli'nde, Atlantik'in sularında
özgürce ilerleyen bu yelkenliyi de öldürülmeden bir gece önce çizmişti...
THEDORE ROOSEVELT (1901-1909)
Beyaz Saray'ın yaramazları…
Başkan William McKinley'in bir suikastla öldürülmesinin ardından kırk iki yaşında ABD Başkanı olan Roosevelt'in karalamalarının genel teması
altı çocuğuna yazdığı "resimli mektuplar" dı. Burada da, 1901'de on yaşında olan Ethel, yedi yaşındaki Archie ve dört yaşındaki Quentin'i zaptetmeye uğraşıyor. Her fırsatta onları çok sevdiğini ve onların en özel arkadaşı olduğunu dile getiren Roosevelt'in çocukları yıllar geçtikçe yaramazlıklarıyla anılır oldular: Quentin'in baseball oynarken Beyaz Saray'ın camını kırması, Gizli servis ajanlarına kartopu atması ve oyuncak arabasını First Lady Lucy Webb Hayes'in portresine fırlatması sadece birkaç örnek.
LYDON B. JOHNSON (1963-1969)
Karmaşık bir ruh hali…
Gazetecilerle konuşurken bile karalamalar yapan Johnson'ın ekibi bu çizimlerle ilgili oldukça hassastı. Her toplantıdan sonra birileri odada bırakılan buruşturulmuş kâğıtları topluyordu. Johnson'ın en iyilerinden biri olan bu çiziminde, şeytansı bir kedi benzeri hayvan, elbise giymiş üç başlı bir karakter ve şiddetli karalamayla yok edilmiş bir üçüncü figür görülüyor. Üç başlı karakter Johnson'ın favorilerinden gibi… Agresif kişiliğini
yansıtan bu çizimlerin yanında, diğer karalamaları da onun sakin ve sistemli yönünü gösteriyor. Johnson'un bir özelliği de karalamalarını Beyaz
Saray'ın standart not kâğıtlarının üzerindeki White House yazısını merkez alarak yapmasıydı.
GEORGE H. W. BUSH (1989-1993)
Ölen kim?
Rose, Kesin ölü. Ölmüş olabilir. Diğerleri? Kalanlardan başka ölü var mı?
Baba Bush günlük ajandalar, notlar ve diğer Beyaz Saray not kâğıtlarının tarihçilerin eline geçmesini engelledi. Bush'un başkanlık dönemine ait karalama benzeri en dikkat çekici yazısıysa, sekreteri Rose Zamaria'ya yazdığı nottu. Amerikan askerlerinin ölümü müydü onu sinirlendiren? Mayına mı basmışlardı? Uçak kazası mı olmuştu? Sekreteri Zamaria'ya göre, ağlayan suratın konuyla hiçbir ilgisi yok; Başkan'dan tanıdığı insanlara gidecek mektupları imzalamasını istemişti. Bush da alıcılardan birinin öldüğünü diğerinin de ölmüş olabileceğini düşünmüştü sadece…
ABRAHAM LINCOLN (1861-1865)
El yapımı mühürler…
Ağırbaşlı kişiliği gözönüne alındığında, Lincoln'ün notlarının üzerine çılgın çizimler yapmaması da normal karşılanabilir. Önündeki
kâğıtlarda karalamaya en yakın çizimler ise bazen içinde "mühür" yazan iç içe geçmiş daireler. Bu el çizimi mühürler ABD iç savaşı öncesinde resmi belgelerde çok kullanılmış. Lincoln'ün kariyerinin başlangıcında, avukatken hazırladığı bu resmi belgenin sağ alt köşesinde de bu tarz bir mühür yer alıyor.
GEORGE W. BUSH (2001-…)
İzninizle!
Bill Clinton ve George W.Bush'un başkanlığına ait notlar henüz karalama avcılarının eline geçmedi. Fakat Bush'un Rice'a yazdığı ve Reuters'in fotoğrafçısı Rick Wilking'in objektifine takılan yazı, onun şimdiye kadar görülen en iyi karalaması olarak kabul edilebilir. 2005'te BM toplantısında Benin liderinin konuşması sırasında Rice'a "Sanırım tuvalet molasına ihtiyacım var? Bu mümkün mü?" yazan ABD başkanının, savaşa girerken BM'den izin almayıp bir BM toplantısında tuvalete giderken izin alması da hayli yaman bir çelişki...
NEVRA YARAÇ LAÇİNOK
