Adalet Bakanı Sadullah Ergin ile, Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulu'ndaki (HSYK) son gelişmeleri konuştuk. HSYK Başkan vekili Kadir Özbek, "Kurul'un çalıştırılmadığını" söylemişti...
Kurul'u neden çalıştırmadınız?
- Önce size atama kararnameleri hakkında bilgi vereyim. Kurul'da, ilke kararı alınır. Şu kadar yılını dolduran, sicili şöyle olan, şu vasıflara sahip, ya da yeteri kadar iş yapmamış hâkim ve savcıların nerelere kaydırılacağı, hangi mahkemelerde görevlendirileceği soyut olarak tespit edilir. Bakanlığa bağlı olan sekretarya, bu ilke kararı çerçevesinde, bir taslak metin hazırlar. Taslak, HSYK'ya sunulur. Onlar bir, bir buçuk ay incelerler; kararnamede bazı değişiklikler önerirler. Genelde, taslak karardan % 10 bir farklılaşma ortaya çıkar. HSYK üyeleri, bize, % 25 nispetinde bir değişiklik önermişlerdi. Bunu da kabul edip, kararnameyi yeniden Kurul'a sunduğumuzda, en son gün, üzerinde hiç konuşulmamış, 150 ismi daha gündeme getirdiler. 17 Ağustos'ta... Ben de, Kurul üyelerine, "Siz, kararname taslağını incelemek için, bir, bir buçuk ay talep ediyorsunuz, biz de bunu incelemeyiz" cevabını verdim. Sonra 12 Eylül geldi. Referandumda yeni anayasa kabul edildi. Geçici 19. maddeye göre, bu Kurul'un toplanması imkânsız.
Geçici 19. madde, mevcut Kurul üyelerinin görevlerinin, süre tamamlanıncaya kadar devam edeceğini öngörmüyor mu? 4 yıl için seçilmişlerdi. Dolayısıyla çalışabilirlerdi. Çünkü Anayasa referandumla değişse dahi, Kurul üyelerinin görevleri devam ediyor.
- Onların görevleri devam ediyor ama, geçici 19. maddede bir başka şey daha var. Uyum yasaları çıkıncaya (3 Daire kuruluncaya) kadar, Kurul tek heyet halinde çalışır deniliyor ve tek heyet halinde çalışan bu Kurul'un, 15 üyeyle ancak toplanabilmesi öngörülüyor. 7 üyeyle HSYK'nın çalıştırılması, bu durumda, anayasaya aykırı.
Son gün, size sürpriz bir şekilde HSYK'nın isim önerdiğini söylüyorsunuz. Bu sürprizin altında bir niyet mi vardı?
- Meselâ, Ergenekon davalarını etkileyecek bir yapı değişikliği öngörülmüştü. İstanbul'daki Özel Yetkili Ağır Ceza Mahkemeleri'ne 2'şer yeni hâkim, olmazsa birer yeni hâkim atamak istediler. Bununla da yetinmediler, bu mahkemelerde görev yapan hâkim ve savcılardan 12 kişinin değiştirilmesini talep ettiler. Söz konusu tasarruf, yürürlükteki davaları etkileyecek mahiyetteydi. Karşı çıktık. Hatırlıyorsunuz, Erzurum'da Saldıray Berk-İlhan Cihaner davasında soruşturmayı yürüten savcıların yetkisini alıp, yeni savcılar yetkilendirmişlerdi. O savcılar da, daha öncekilerin yazdığı iddianameyi kabul ettiler. HSYK, yeni yetkilendirdiklerini de değiştirmek istedi. Bu örnekler niyetlerini göstermeye yeter mi?
Avrupa standardına yakışmayan bir yapıdan söz ediliyor; Adalet Bakanı ve müsteşarının Kurul'da yer alması, olumsuz karşılanıyor. Adalet Bakanı'nın Kurul'da bulunduğu Batı'dan bir örnek verebilir misiniz?
- Örneği hemen Fransa'dan vereyim. Cumhurbaşkanı, başkan, Adalet Bakanı, başkan yardımcısı. Ama diyeceksiniz ki, "2010'da bu sistem sona eriyor."
Tam da onu söyleyecektim. Adalet Bakanı'nı ve Cumhurbaşkanı'nı Kurul'dan çıkarıyorlar.
- Fransa'nın yeni getirdiği sistemi benimsesek, burada kıyamet kopar. Onların 15 kişilik Savcılar Kurulu, 15 kişilik Hâkimler Kurulu ve 15 kişilik bir karma heyetleri var. Devlet Başkanı 2, Senato Başkanı 2, Meclis Başkanı 2 üye seçiyor. Bu 6 kişilik grup, joker gibi, her heyette yer alıyor. Bir başka ifadeyle, her heyetin 6 kişisi, siyasetin etkisi altında seçilmiş oluyor. Biz, Adalet Bakanı'nın yetkilerini sınırlayarak, Venedik Komisyonu Adli Atamalar raporuna uyduk.
Venedik Komisyonu Adli Atamalar raporunda nasıl bir ilke tespit ediliyor?
- 33. paragrafta şöyle deniliyor: "Türkiye'de, Adalet Bakanı ve Bakan Müsteşarı, Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulu'nun doğal üyesidir. Diğer beş üye ise, Yargıtay ve Danıştay tarafından seçilirler. Bakan ve Müsteşarın Kurul'da bulunması, Venedik Komisyonu'na göre yargının bağımsızlığına zarar vermez. Ancak Adalet Bakanı, disipline ilişkin kararlar alınırken Kurul'un toplantısına katılmamalıdır." Biz de uyum yasasına böyle bir hüküm koyduk. Disiplin dosyaları görüşülürken, bakan, Kurul'da bulunmayacak. Zaten, hâkim ve savcılar hakkında ilk incelemeyi yapan ve fezleke hazırlayıp, şikâyet edilen kişi hakkında soruşturma açılmasını öneren Teftiş Kurulu da, artık HSYK'ya bağlandı. Müfettiş, teklifini, Kurul'un 3. Dairesi'ne sunuyor; soruşturmaya gerek olup olmadığı kararını Daire veriyor. Bu Daire'de bakan yer almıyor. Sadece, ilgili kişi, Daire'nin kararına itiraz edebilir. İşte o itiraz, Genel Kurul'a geliyor ama bakan, disiplin dosyalarının görüşüldüğü Genel Kurul'a katılmıyor.
Ama siz suyun başındasınız. İstediğinize soruşturma izni verir, istediğinize vermezsiniz.
- Bakanın izin verip vermemesi bir idari işlem olduğuna göre, Yargı denetimine açık. Bu konuda spekülasyon yapılıyordu. Bakanın, "Kurul Başkanı" sıfatıyla karar verdiği ve Kurul'un da, -meslekten çıkarma cezaları haricinde- kararları yargı denetimine kapalı olduğu için, Danıştay'a gidilemeyeceği ileri sürülüyordu. Biz bu hususa açıklık getirdik ve uyum yasasına "Kurul Başkanı'nın tek başına yaptığı işlemlere karşı yargı yoluna başvurulur" hükmünü koyduk.
Ya anayasa değişikliğinden önceki durum nasıldı? Meselâ soruşturmada...
- Müfettişler, Adalet Bakanlığı'na bağlıydı. Onların raporları, gene Adalet Bakanlığı'na bağlı Ceza İşleri Genel Müdürlüğü'nde değerlendirilirdi. Soruşturma izni verip vermeme bakana aitti. Sonuç itibariyle her şey bakanda başlar, bakanda biterdi. Oysa yeni düzenlemeyle bakanın yetkileri çok büyük ölçüde sınırlandı.