Anayasa değişikliği, işçilere, İLO'nun (Uluslararası Çalışma Örgütü) talep ettiği hakları getiriyor. Bununla beraber, birçok işçi sendikası değişikliğe karşı tavır koyuyor.
54'üncü maddeden, 3'üncü ve 7'nci fıkralar çıkarılıyor. Bu ne anlama gelir?
3'üncü fıkra: "Grev esnasında greve katılan işçilerin ve sendikanın kasıtlı veya kusurlu hareketleri sonucu, grev uygulanan işyerinde sebep oldukları maddî zarardan sendika sorumludur."
7'inci fıkra: "Siyasî amaçlı grev ve lokavt, dayanışma grev ve lokavtı, genel grev ve lokavt, işyeri işgali, işi yavaşlatma, verim düşürme ve diğer direnişler yapılamaz."
Şimdi bu sınırlamalar ve maddi zarardan sendikaları sorumlu tutan hükümler kaldırılıyor ama yasada nasıl bir düzenleme yapılacağına da bakmak lâzım. Çünkü anayasa sadece çerçeveyi çiziyor, kanunlar içini dolduruyor.
Bugüne kadar, genel grev yapılıyor, adına, anayasada yasak olduğu için "genel eylem" deniliyordu. Dayanışma grevi yerine, "kitlesel basın açıklaması" tabiri kullanılıyordu. Bir anlamda sendikalar takiyye yapmak zorundaydı. Ayrıca, anayasanın 53'üncü maddesinin son fıkrasındaki bir başka yasak da kaldırılıyor; "Aynı işyerinde, aynı dönem için, birden fazla toplu iş sözleşmesi yapılamaz ve uygulanamaz" hükmü iptal ediliyor.
Bu hükmün iptalinden yola çıkarak, aynı işkolunda, işçilerin, birden fazla sendikaya üye olabileceğini, rekabet yüzünden sendikaların zaafa uğrayacağını ve hiçbir sendikanın, o işyerindeki işçilerin % 50'den fazlasını üye kaydedemeyeceği için, toplu sözleşme pazarlığını yürütecek yetkiyi alamayacağını ileri sürenler de var.
Oysa durum farklı... Aynı işkolunda, birden fazla sendikaya üye olunmayacak. Batı'da, ulusal düzeyde toplu sözleşme yapan işkolu sendikalarının yanı sıra, "işyeri sendikası" ve "meslek sendikası" da mevcut. Bir örnekle açmak gerekirse, et kesimhanesinin soğuk hava deposunda çalışan bir elektrikçi, sadece gıda işkolunda yetkili sendikanın elde ettiği avantajlara sahip olmayacak; elektrikçi mesleğinin sendikasına üye olup, onun imkânlarından da yararlanacak. Bir de, çalıştığı işyerindeki sendikanın (işyeri sendikasının) sözleşmesinden de faydalanacak. İLO'nun "Birden fazla sendikaya üye olma hakkı işçiye verilsin" talebi, bu şekilde karşılanıyor. Olumlu düzenlemelere rağmen, DİSK "hayır" çağrısı yaptı. Türk-İş, işçileri serbest bıraktı; Hak-İş ise "evet"ten yana tavır koydu. İhtilâf, "Getirilen değişiklikler işçi lehinde mi, değil mi?" değerlendirmesinden ziyade, sendika yönetimlerinin siyasi eğilimlerinden kaynaklanıyor.
İşçiye, işkolu sendikasının yanı sıra, meslek sendikası ve işyeri sendikasına üye olma hakkı veriliyor. Siyasi amaçlı grev, dayanışma grevi ve iş yavaşlatma eylemi yasağı kaldırılıyor. İşyerindeki maddi zarardan sendika sorumlu tutulmayacak.