Küresel şehir olmak üzerine yazdığım birkaç yazıda; Ege Bölgesi'ne İzmir merkezli 'kent havzası' olarak bakabilmenin önemine, ardından 'küresel şehir' kavramına değinmiştik. Kısa bir anımsatma yapalım; dünyanın yeni küresel düzeninde, şehirler ve oynadıkları roller sosyologların ilgi alanında. 'Küresel şehir' kavramını 1998'de Saskia Sassen ortaya attı. New York, Londra ve Tokyo örnekleriyle, bu çalışmasını somutladı. Bu analizi, İngiliz sosyolog Anthony Giddens geliştirdi. Giddens, Sassen'in yaklaşımını genişletirken, bu şehirlerin bir zamanlar İzmir' in de taşıdığı gibi, geçmişlerinde sürekli dünya ticaretine ev sahipliği yapma özelliklerini netleştirmişti. Yani New York, Tokyo, Londra çıtasının safına katılan; Hong Kong, Singapur, Chicago, Frankurt, Los Angeles, Milano, Zürih ve Osaka gibi şehirlerle birlikte; bir dizi yeni "bölgesel merkez" ortaya çıkıyordu.
***
Bu merkezlere gösterilen örnekler ise Madrid, Sao Paola, Moskova, Seul, Jakarta, Buenos Aires gibi şehirler. Bu noktalar bölgesel bütünlükleriyle yeni pazarlar için önemli etkinlik merkezi haline geliyorlar. İşte bu pencerenin ışığında; EXPO 2020'ye, İzmir'in 'küresel şehir' meselesinde nereye konabileceğine, Ege'ye buradan nasıl açılabileceğine dair tartışmaya açılabilecek bir perspektif sunmak gerekiyor. EXPO 2020 adaylığı İzmir için çok önemli. EXPO, Ege, İzmir ve aynı zamanda bir Türkiye projesi. Bunun yol göstericiliğinde, Anthony Giddens'in de önemle üzerinde durduğu bir örneği Barselona kentini mercek altına almakta fayda var. Barselona örneği, gerçekten de çok dikkat çekici.'Barselona 2000 Ekonomik ve Toplumsal Strateji Planı' 1988 yılında kurgulanmış. Plan, Barselona'nın ortak vizyonunu paylaşmış, kenti dönüştürmeyi amaçlayan kamusal ve özel alanda çalışan tüm örgütleri bir araya getirmiş. Bu kurumlar arasında Barselona Belediyesi, ticaret odası, üniversiteler, şehir limanı yönetimi, ticari tüm birlikler yer almış.
***
Planda, ana hedeflere odaklanmanın yolları aranmış. İletişim alanı, taşımacılık alt yapısının iyileştirilmesi, Barselona'da yaşayanların yaşam kalitesinin artırılması, yeni ekonomik sektörlerin teşvik edilmesi, sanayi ve hizmetler sektörünün rekabetçi hale getirilmesi gibi hedefler, planın ruhunda öne çıkmış. Ana amaç bunların tümünün birlikte ele alınması, Barselona'nın Avrupalı şehirler ağına dahil edilmesi olmuş. Bir yandan bu süreç tüm kurumların örgütlü, birbirlerini bile şaşırtan dayanışma ruhuyla, ortak aklın ışığında ilerlerken, diğer yandan Barselona 2000 planının en önemli dönüşüm atağı, şehrin olimpiyatlara ev sahipliği yaptığı 1992 yılında hayata geçirilmiş. Olimpiyat oyunlarının ev sahipliğini üstlenmek, Barselona'nın zaten kendi planı ile bütünleşerek, tek başına evrenselleşmesini, küresel ağa katılmasını doğallaştırmış. Barselona'nın dünyanın önündeki yeri büyürken, şehir kentsel dönüşüm arzusunu, en üst noktaya taşıyarak, evrensel çizgide farklı yere oturmuş.
***
Bugün Barselona, birbirinden zengin onlarca özelliğiyle, Avrupa şehirler ağının en güzel noktalarından birinde duruyor. İzmir'e, Ege Bölgesi'nin kentsel havzası olarak bakıp, yaklaşımımızı genişletirsek; kentin henüz 'küresel şehir' olmayı bir kenara koyun, yukarıda örneklerini verdiğimiz Madrid veya EXPO'da rakibi olan Sao Paolo gibi; küresel şehirlerin altında konumlanan evrensel bölgesel merkezlerden biri de olamadığı görülür. Aslına bakarsanız, İzmir yukarıdaki bölgesel merkez örneklerinden çok daha şanslı, özellikleri çok zengin, tarihsel mirası dev bir şehir. Demek ki EXPO 2020 adaylığına, Barselona örneğini de inceleyerek, eğer buralardan bakabilirsek, İzmir'in dönüşümü ve bunun bölge ile nasıl buluşturulabileceği konusunda önümüzdeki sürecin ne kadar önemli olduğunu bir kez daha çok iyi anlarız. Araladığımız bu pencereyi yeni yazılarla sürdüreceğiz. Elbette 'küresel kent olabilmenin' yaratıcı ve yıpratıcı özellikleri, yine bir başka yazının konusu olabilir.
