Zağnos Paşa, Fatih Sultan Mehmet'in veziri. Ve aynı zamanda eniştesi.
Zağnos Paşa, Balıkesir'in göbeğinde bir cami yaptırmış.
Bu cami 1897 depreminde yıkılmış.
Sadece "minberi" ayakta kalmış. 1908'de cami yeniden yapılmış. İnşaatında sadece Türkler değil, Rum ve Ermeni ustalar da çalışmış.
Balıkesir'in en büyük camisi.

***
Cami, bir sanat şaheseri. Yerden ısıtmalı.
Son gördüğümüzde, caminin önü "barakadan dükkanlarla" doluydu.
"Manzara" ne camiye yakışıyordu, ne Balıkesir'e.
Belediye "o dandik işyerlerini" kaldırmış.
Caminin "eli, yüzü... Önü, arkası" açılmış, düzelmiş.
Bu gidişimizde ustalar hala caminin "sağını, solunu" elden geçirmekle, kırılıp, dökülen yerlerini onarmakla meşguller.

***
Mustafa Kemal Paşa 7 Şubat 1923'te Balıkesir'e gitti.
Zağnos Paşa Camii'nin "minberine" çıktı.
"Cemaate... Balıkesir halkına hitaben" bir konuşma yaptı.
Atatürk'ün o "tarihi konuşması" Zağnos Paşa Camii'nin duvarlarına "mermere kazılı."

***
Mustafa Kemal'in Zağnos Paşa Camii'nin minberinde yaptığı konuşma "din ve devlet, din ve siyaset ilişkileri" bakımından önemli bir belge.
Atatürk'ün "dinine bağlı, dine saygılı ve fakat dinin siyasi amaçlarla istismarına karşı bir insan olduğunu" gösteren, derin bir söylem.
"Bu konuşmayı" köşemize almak isterdik ama...
Hayli uzun.

***
Atatürk'ün "minberde yaptığı konuşmanın tam metni" elimizde.
Ankara Ticaret Odası Başkanı Sinan Aygün "böyle eserleri bastırıp, dağıtmayı" sever.
Sinan bey olabilir veya bir başka kişi ve kuruluş.
Kim isterse Atatürk'ün "herkesin ders alacağı" bu konuşmasını verebiliriz.