Türkiye'ye gelen ilk Şili Cumhurbaşkanı Lagos'u tanıyıp dinledikten bir hafta sonra, eleştirmenlere göre Şili sinemasının en başarılı yapıtı olan "Machuca"yı (okunuşu Maçuka) İstanbul'da görmek de mümkün oldu.
Sinema zaten büyülü bir sanat dalı. Bir görüntüyü yazı ile anlatmak istediğinizde, bazen sayfalar yetmez. Ama sinemada bu, bir anda gözünüzün ve beyninizin önüne gelir.
Tarihi de sinemada anlatmak, senaryoya ve yönetmenin ustalığına bağlı olarak yazı ile anlatmaktan daha etkili oluyor. Machuca'yı izlerken, 1970'de seçilerek Şili'ye Başkan olan sosyalist Allende'nin iktidar yıllarını ve 1973'te faşist general Pinochet tarafından darbe ile devrilişine uzanan süreci, bir okulda çocukların arasında yaşayarak öğreniyorsunuz.
Varlıklı ailelerin çocuklarının ve bunlardan biri olan Gonzalo'nun da gittiği özel okula, Allende'nin politikaları gereği, gecekondu çocukları ve Machuca da yerleştiriliyor. İki farklı sınıftan çocuğun gelişen arkadaşlıklarını paylaşırken, bu sınıfların ülke sorunlarına farklı bakış açılarını da izliyorsunuz.
Filmde bir cümle vardı ki, evrensel siyasi gerçek bu kadar açık ancak ifade edilebilirdi bana göre.
Gonzalo'nun babası, Allende'nin izlediği politikayı konuşurken "Sosyalizm Şili için iyi, ama bizim için iyi değil" diyordu filmin bir yerinde.
Bu "Biz" bazen milliyetten, bazen vatandan bile daha derin anlamlar taşımaz mı?
Neden dünyanın çeşitli ülkelerinde göçmenler, mülteciler vardır ki?
New York'ta taksi şoförlüğü yapan İranlı mühendislere, Madrid'de bakkal dükkanı açmış Şilili avukatlara rastlamak olağandışı değildir ki.
Eğer bir siyasi rejim veya bir iç savaş, o ülkedeki bir kısım insanların yaşamasını eziyet haline sokarsa, bir anda ailelerin anavatanlarını terk etmeleri işten değildir.
Şili'de de Pinochet'in 17 yıl süren faşist yönetiminde 250 bin Şilili tutuklandı, işkence gördü. Binlerce sendikacının, öğrencinin ve sosyalistin cesetleri bile bulunamadı.
Yani Gonzalo'nun babasının "Biz" diye tanımladığı kesim için sosyalizm iyi değildi. Ama geriye kalanlar içinse, faşizm yaşanılmaz bir süreçti.
Bu tür filmleri izlerken, kitapları okurken, tabii kendi ülkemizdeki benzer dönemleri de hatırlıyoruz.
1971'de doğanlar, şimdi 33 yaşında. Yani 1971'in Nisan'ını veya "Balyoz Harekatı"nı bilinçle hatırlamak için, hiç olmazsa 45-50 yaşında olmak gerekiyor.
12 Mart askeri müdahalesi ertesinde sokağa çıkma yasağı ilan edilmişti. Polis ve asker ev ev, şüphelileri ve sol kitapları arıyordu İstanbul'da. Evinde sol kitap bulunduranlar gözaltına alınıp, götürülüyordu. Arka bahçelerde, balkonlarda insanlar kitaplarını yakıyordu.
Yani şimdi, Avrupa Birliği'ne rest çekip, "Biz onlardan önce uygarlığın ve demokrasinin gereklerini Türkiye'de zaten yaptık" diyenleri dinleyince şaşırıyorum. Geçenlerde, TRT'deki Büyüteç programında CHP Genel Başkanı Deniz Baykal mesela şöyle cümleler kuruyordu:
- Devrimci değişimi biz 80 yıl önce yaşadık. 80 yıl önce biz çıktığımız zaman bu topraklarda kadın-erkek eşittir dedik. Herkes vatandaştır. Etnik kökeni ne olursa olsun. Diploması ister olsun ister olmasın. Mezhebi şu olsun bu olsun. Kuzeyli güneyli. Köylü kasabalı. Herkes eşittir ve egemenliğin kaynağı da millettir. Milli iradedir dedik. Bunu söyleyen bir tane ülke var mı dünyamızda.
Yaşı 60'tan çok 70'e yakın olan bir politikacının, "6-7 Eylül" 1955'i, 12 Mart'ın "Balyoz Harekatı"nı hatırlamaması veya 12 Eylül 1980 darbesi ile kendisinin de önce yasaklanıp, sonra Zincirbozan'da hapsedilmesini unutması, mümkün olmamalıdır.
Üstelik bu politikacı 28 Şubat'a payanda olduğu için 1999 seçimlerinde koca CHP'yi barajın altında bıraktıysa, "Biz onlardan ileriyiz" diye hiç konuşmaması gerekmez mi?
Neticede görün Machuca'yı. Kendi sosyo-politik yaşamınızdan izler de bulacaksınız.
