Dün Fethullah Gülen cemaatinin 'örgütsel' yönüne bakmış ve özetle, "Bu haliyle devam ederse, kurumlaşmazsa, Hocaefendi'den sonra bölünme olur" demiştim.
Bugün aynı olaya ekonomik açıdan değinmek istiyorum. Gülen cemaati adı konmamış bir holdinge benziyor. Farklı alanlarda girişimleri var: Eğitim (yurt içinde ve dışında liseler, üniversiteler, yurtlar, vakıflar), finans (Asya Finans), medya (TV, gazete, yayınevi, dağıtım şirketi).
Bu dev yapı şu anda varlığını Gülen'in manevi liderliği ve ona yürekten bağlı kişilerin koordinasyonu ile sürdürüyor. Böylece cemaat çeşitli sorunlar karşısında ortak hareket edebiliyor.
Gülen'den sonra ilk ayrılanlar, cemaate dini kaygılarla değil ekonomik kaygılarla giren işadamları olacak. Artık manevi bir otorite kalmadığı için "herkes kendi yoluna" diyecekler. Ardından bağışlarda azalma olacak. Çünkü "güven figürü" ortadan kalkmış olacak. "Ben bu gruba yardım edersem, boşa gitmez, hayırlı işler için kullanılır" diyenlerin zihninde kuşkular oluşacak.
Bir noktayı daha unutmamak gerekiyor: Şu anda ekonomi iyi gidiyor. Ancak kapitalizmde her zaman krizler olur. Kriz kapitalizmin özünde vardır.
Yarın öbür gün çıkacak bir ekonomik kriz, cemaatteki şirketleri de vuracak. Sonuçta da "işten eleman çıkarma" gündeme gelecek. Azalan gelirler nedeniyle zaten fedarkarca çalışan 'talebeleri' finanse etmek mümkün olmayacak. Bu da gerginliğe yol açacak.
Ayrıca gerçekçi olmak gerek:
Sermaye, mantığı gereği büyümeye, yayılmaya çalışır. Kapitalizmde durmak mümkün değildir; ya geride kalırsın ya ileriye gidersin. Sermaye diğer sermayaleri yutmak, tekelleşmek ister.
Gülen'den sonra mesela cemaat içindeki medyaya hakim olma mücadelesini görebiliriz.
Özetlersek: Şimdi görünmeyen, bastırılan, önemsenmeyen, ikinci plana atılan örgütsel ve ekonomik çelişkiler Gülen'den sonra su yüzüne çıkacak. Ve bölünmeler olacak.
Bu süreci engellemek ya da en azından yavaşlatmak için Fethullah Gülen'in ve cemaatin hangi tedbirleri alacağını gerçekten çok merak ediyorum.
'Örgüt sosyolojisi' üzerine çalışan sosyal bilimciler şimdiden veri toplamaya başlamalı.