Zamanla koku alamamak Alzheimer davetiyesi

Görmek, dokunmak ve duymak kadar koklamak da çok önemli... Ancak bazı insanlar zaman içinde koku alma yeteneklerini kaybedebiliyor. Avrupa Kimyasal Algıları Araştırma Derneği üyesi, Kulak Burun Boğaz Uzmanı Dr. Aytuğ Altundağ koku kaybı ve tedavisiyle ilgili merak edilen soruları yanıtladı.
Doğuştan koku alamayan insanlar var mıdır?
Evet, doğuştan işitme ve görme engelli insanların olduğu gibi doğuştan koku alma bozukluğu olan kişiler de vardır. Kimi koku bozukluğu hastalıkları anne karnındayken başlar ve ömür boyu devam edebilir. 'Kalman sendromu' adını verdiğimiz doğuştan koku alamama bozukluğunda, üreme işlevi ve cinsel gelişim ile ilgili sorunlar da görülmektedir.

LEZZET İÇİN KOKU ÖNEMLİ
Koku alamayan kişi, tat duyusunu da kaybeder mi peki?
Tat duyusu normalde dil üzerindeki tat alıcıları ile algılanıyor ama lezzet kavramı koku, tat, doku ve ısının bir birleşimidir. Bu yüzden grip, sinüzit, alerjik nezle ya da diğer burun tıkanıklığına bağlı hava akımının bozulduğu durumlarda, lezzet algımız da bozulur. Özellikle aromatik tatların algılanmasında, düzgün bir şekilde koku alabilmek büyük bir önem taşıyor. Koku duyusunun eşlik etmediği bir lezzet algısı, sadece temel tatları içeren kuru bir lezzetten öteye gidemez.

TRAVMA VAR MI?
Kaybedilen koku yeteneği geri döner mi?
Koku kaybının hangi nedene bağlı olduğu, hastalığın gidişatını da önemli oranda belirlemektedir. Koku kayıplarının; ani koku kaybı, zamanla azalan koku kaybı, tam koku kaybı, kısmi koku kaybı, gün içerisinde ya da mevsimlere bağlı olarak azalıp artan koku kaybı gibi pek çok türü vardır. Özellikle ani koku kayıplarında; bir viral enfeksiyonun ya da kafa travması öyküsünün olup olmadığı mutlaka sorgulanmalıdır. Viral enfeksiyon sonrası olan kayıplarda; kalıcı hasarın olmaması için tedaviye çok erken dönemde başlanması gerekir. Yavaş yavaş ilerleyen koku kayıplarında ise altta Parkinson ya da Alzheimer gibi nörolojik bir hastalığın olup olmadığı incelenmelidir. Öte yandan yine yavaş ilerleyen kayıplarda; sinüs ve burun kaynaklı hastalıklar da mutlaka değerlendirilmelidir.

ALERJİ KOKU BOZUKLUĞU YAPAR MI?
Alerjik rinitli hastalarda; burun tıkanıklığı, burun kaşıntısı, akıntı ve hapşırma gibi şikayetlerin yanı sıra koku alma bozukluğu da sıklıkla görülmektedir. Koku almadaki azalmada salgı artışının da büyük etkisi vardır.
Polen alerjisi olan kişilerde, polen mevsiminin başlaması ile koku ile ilgili sorunlar artış göstermektedir. Ev tozu alerjisi olan kişilerde ise dört mevsim koku alamama şikayetleri yaşanmaktadır.

DEPRESİF İNSANLAR İYİ KOKU ALAMAZ
Depresyon ile koku kaybı arasında bir bağlantı var mıdır?
Depresif insanların koku alma duyularında azalma olduğu bir gerçek. Bunun yanı sıra koku kaybı da depresyonu tetiklemektedir. Koku alamayan birey, kendini sosyal yaşamda daha eksik ve yaşamdan daha az keyif alan biri gibi hisseder ve depresif bir ruh hali içerisine girer.

BURUN DAMLALARI ANİ KOKU KAYBI NEDENİDİR
Burun damlalarının yanlış kullanımı koku kaybına neden olur mu?
Bu soruya cevabımız hem evet, hem hayır. Bazı damlaların, tıkanıklığın çok yoğun olduğu dönemde kullanılıp sonra bırakılması gerekir. Ancak zaman zaman kişiler rahat nefes alma hissinin devamı için bu tür damlaları uzun süre kullanabilir. Bu durum uzun vadede burnun normal algısını bozabilir ve koku almada ciddi değişikliklere neden olabilir. Alerjik kökenli burun tıkanıklıklarında ise, dışarıdan buruna, bağışıklık sistemi üzerinde etkili olan bir hormon verilmektedir. Bu hormon; sıklıkla koku alma duyusunu düzeltirken, nadir durumlarda da ani koku kaybına neden olabilmektedir. Son zamanlarda ise yeni uygulamaya konulan bu hormonlu burun damlalarının; koku hücrelerinin yenilenme hızını artırması ve koku duyusunda iyileşmeler sağlaması için farklı çalışmalar yapılmaktadır. Öte yandan kök hücre aktivasyonunu artıracak yeni damlalarla ilgili çalışmalar da devam etmektedir.

GRİP VE NEZLE SONRASI 'BURCU TERAPİSİ'
Koku bozuklukları nasıl tedavi edilir?
Koku kaybı iletim tipi bir kayıpsa, koku moleküllerinin koku alanına ulaşmasını engelleyen nedenleri ortadan kaldırıyoruz. Kitleler, alerjik nezle, kemik eğriliği gibi durumlarda hem ilaç tedavisi hem de cerrahi müdahale yapıyoruz. Grip gibi virüs kökenli viral enfeksiyonlar sonrası ortaya çıkan koku kayıplarında ise 'Burcu terapisi' adını verdiğimiz koku eğitimleri ile koku alma duyusunu geri getirmeye çalışırız.

KOKU ALGILAYICI HÜCRELER KENDİLERİNİ YENİLEYEBİLİR
Koku kaybının tedavi edilmediği durumlar var mı?
Koku algılayıcı hücreler, sinir hücreleridir. Sinir hücreleri beynin pek çok alanında kendisini yenileme işlevinden yoksun olmasına rağmen koku algılayıcı hücreler kendilerini yenileme kapasitesine sahiptir. Bu özellik kafa travmaları ya da tümör gibi diğer nedenlere bağlı olarak oluşan sinirsel koku kayıplarının da tedavisinin olabileceği yönündeki çalışmalara ilham kaynağı olmuştur.