* By-pass'tan sonra hasta solunum aletinden ayrılır ayrılmaz hemen yatak içinde oturtulur.

* Ertesi sabah mutlaka sandalyeye oturtulur ve tıraş olur. Bunlar onun psikolojisi açısından çok önemlidir.

* İkinci gün yoğun bakımdan çıkartılır. Servise çıktığının ertesi günü mutlaka oda içinde dolaştırılır. Ameliyatından 48 saat sonra oda içinde dolaşmış olur.

* Artık üçüncü gününden sonra rehabilitasyon hızlanarak devreye girer. Hasta serviste dolaştırılır, solunum terapisi yapılır.

* Dördüncü ve beşinci gün merdiven çıkar. Bu beş-altı basamak bile olsa önemlidir.

* Altıncı ya da yedinci gün evine gider. Evine gittikten sonra ilk bir hafta sabah-akşam 15 dakika yürüyüşe çıkar. Hasta ameliyattan iki hafta sonra seyahat edebilir, hayatı normale döner.

* Eve çıkan hastaya özellikle 'Her sabah kalkıp elbiseni giyeceksin, akşam yatana kadar pijama ile dolaşmayacaksın' diye uyarırız. Evin içinde pijima ile dolaşan hastalar depresyona girer ve bu depresyon uzun sürer.

* Eve çıkan hastayı mutlaka o akşam arıyorum. Dört-beş gün sonra birinci, bir ay sonra ikinci kontrolünü yaparız. Sonra kardiyoloğun kontrolüne bırakırız. Cerrahi ekibin hasta ile bütünleşmesi lazımdır. Bizim onbeş yıldır takip ettiğimiz hastalarımız var.

SEKS ÜÇ HAFTA SONRA
* 70 yaşındaki hastalarım bile 'Ameliyattan sonra ne zaman seks yapabilirim' diye soruyorlar. 'İstediğin zaman yapabilirsin' diyorum, o zaman da Viagra istiyorlar.

* Ameliyattan üç hafta sonra seks hayatı başlayabilir. İlk denemelerdeki başarısızlıkları eşler tolere etmeli. Psikolojik olarak sıkıntılı bir dönemdir.

* Birçok hastamız emniyetli seks için de by-pass oluyor. Damar tıkanıklığı çeken hastaların en büyük korkularından biri 'seks yaparken ölür müyüm?' olur. Onları bu fobiden by-pass kurtarıyor.