Ali Demirel Osse, Mustang, Guess, Fendi, Roberto Cavalli gibi dünyaca ünlü gözlük markalarının Türkiye distribütörlüğünü yapan Merve Optik'in sahibi… Ama Demirel'i iş yaşamındaki başarılarından ötürü değil, Türkiye'nin en büyük ve değerli tespih koleksiyonlarından birinin sahibi olduğu için konuk ettik Eko Sanat'a. Az değil, binin üzerinde tespihi var Demirel'in. Üstelik hepsi değerli ve nadir bulunan malzemelerle, en iyi ustalar tarafından yapılmış. 17 yıl önce, 20'li yaşlarında başladığını söylüyor tespih koleksiyonu yapmaya. Aslında dedelerinden kalma bir gelenekmiş. Ve sayıca çok değil, sadece dokuz tespih kalmış miras olarak. Tabii hepsi birbirinden değerli.
KENDİ ÇİZİMLERİ DE VAR
Demirel için tespih koleksiyonu yapmak bir tutku. Öyle ki gayrimenkul alacağına vaktini ve parasını önemli bir kültürel değerimiz olan zikir tanelerine harcamayı tercih ediyor. "İnsanlar hiç gitmedikleri halde yazlık alıyorlar. Bana bir tane ev yeter. Çocuklarıma gayrimenkul yerine tespih koleksiyonu bırakmayı daha değerli buluyorum" diyor. Demirel yıllarını vermiş bu hobisi uğruna. Tüm Osmanlı arşivlerini incelemiş, eski tespihleri çıkarmış. Hatta bu çalışmaları sırasında Osmanlıca ve Arapça bile öğrenmiş. Çoğu kez ustalara gidip bizzat sipariş verdiğini söylüyor. O kadar işi ilerletmiş ki Demirel, kendi çizimleri bile var. İmamesinde gül deseni, Mevlana figürü olan tespihleri incelerken bunların Demirel tarafından özel olarak çizdirildiğini öğreniyorum. "Yakında belki siz de tespih yapımına başlarsınız" diyorum, "Biraz daha çalışmam lazım ama vakit bulursam neden olmasın!" diye yanıt veriyor.
FİYATLAR HÂLÂ ALINABİLİR SEVİYEDE "
Bugüne kadar bir tespihe en fazla ne kadar ödediniz?" diye soruyorum. "20 bin dolar. Ama şimdi 100 bin dolar da verseler satmam" yanıtını veriyor. Hiç satın almak isteyen olup olmadığını sorunca, "Olmaz olur mu, Türkiye'nin yanı sıra Bahreyn hatta Londra'dan kapımı çalanlar oldu. Tüm koleksiyonuma talip olanlar var" diye konuşuyor. Demirel satmayı düşünmediği için rakam bile konuşmamış. Diyor ki, "İslam ülkelerinin sosyo-ekonomik yapısı değiştikçe bu tarz koleksiyonlara da ilgi artıyor. Talep arttıkça da fiyatlar uçuyor. Türkiye'de bile beş yıl önce 10 tane tespih koleksiyoneri vardı, şimdi 500'den fazla. Özellikle kadınların ilgisi artıyor. İddia ediyorum üç yıl içinde bu sayı 10 bini bulur. Bu yüzden fiyatlar hâlâ alınabilir bir düzeydeyken alın." Meraklısına duyurulur, Türkiye'nin en büyük tespih koleksiyonerlerinden biri şimdiden yatırım için tüyo veriyor.
En kârlısı ustasına sipariş vermek
Demirel'in koleksiyonunda nicelik kadar nitelik de öne çıkan bir unsur. Demirel, "Adamın elinde bin tespih olur ama hiçbir şey ifade etmez" diye konuşuyor. Nerelerden tespih satın aldığını soruyorum. Kapalı Çarşı'daki Bedesten gibi antikacılarda ara sıra da olsa iyi tespihler çıkabildiğini belirtiyor. "Bir de pazar günleri Beyazıt'taki Çınaraltı'nda kurulan antikacılar pazarında tek tük nadide parçalar oluyor" diyor... Fiyatların artık çok arttığına değinen Demirel'in iyi tespih almak isteyenlere bir de tavsiyesi var: "En makulü ustasına gidip bizzat yaptırmak. Hatta imkanınız varsa malzemeyi de kendiniz temin edin. Esnaftan almak her zaman daha pahalıya gelir."
Taşına göre en iyi ustalar
Tespihte kullanılan malzeme kadar hangi ustanın elinden çıktığı da büyük önem taşıyor. Demirel'e göre dünyanın en iyi ustaları Türkiye'de yetişiyor. Oyma sanatında en iyi ustanın Zekai Şenyurt olduğu görüşünde. Demirel, kehribar tespihte Cem Bülbül, bağa tespihte İbrahim Özgen, oltu taşında Bünyamin Korucu, altında ise Sevan Kaçi'nin en iyi ustalar olduğunu belirtiyor.
Tespihlik mercanın gramı 50 euro
Ali Demirel, günümüzde tespih yapımında kullanılan maddeler arasında en değerlisinin üç kutsal kitapta da adı geçen mercan olduğunu söylüyor ve konuşmasını şöyle sürdürüyor: "Mercan fiyat olarak çok pahalı. Tunus ve İtalya'dan geliyor ve bugün gramının fiyatı 40-50 euroyu buluyor. Mercan dışında fildişi, safir, kehribar, bağa, mamut çok kıymetli.
Usta ölünce tespihin fiyatı 10'a katlıyor
Ali Demirel tespihin aynı zamanda çok akıllı bir yatırım aracı olduğu görüşünde. Gerçi o işin yatırım tarafıyla ilgilenmiyor ama fiyatların arttığını da kabul ediyor. Fiyatta malzemenin dışında ustanın da çok büyük etkisi olduğunu kaydediyor: "Çok az sayıda iyi usta var ve onların 50 yaşından sonra ürettikleri tespih sayısı azalıyor. Usta ölünce de fiyatlar beş, hatta 10 misli yükseliyor. Mekke ve Medine'de inanılamaz bir tespih piyasası var. Yüzlerce tespih dükkanı var. Üstelik bunların birçoğunda Türk tespihi satılıyor. Burada 100 dolar olan tespihler orada 500 dolara satılıyor."
Birçok evde değerli tespih var
Tespih Osmanlı döneminde hediye olarak verilirmiş. Bu yüzden sadece saraylarda toplanmamış, tüm halka dağılmış. Ali Demirel günümüzde birçok evde değerli tespihler olduğu ama kıymetinin bilinmediği düşüncesinde. Konuyla ilgili başından geçen bir olayı anlatmaya başlıyor: "Bir kere dedesinden kalma tespihi göstermek için gelen oldu. Yıllarca sandıkta saklamış zikir tanelerini. Kehribar tespihi İskender Usta'nın yaptığını gördüm. Getiren teyzeye 'Satar mısın?' dedim. Bana değerinin altında bir fiyat söyledi. Maalesef evlerindeki değerlerin farkında olmayanlar var."
