Bugün İstanbul'da sayısı nerede 250'ye yaklaşan galeri var. Hepsi de çok güzel sergiler sunuyor. Ama o galerileri dikkatle gezen birisi kısa bir süre sonra neredeyse tümünde birbirine benzeyen bazı resimlerin gösterildiğini şaşarak fark eder. Farklı ressamlar, farklı tarzlar ortaya koyuyorsa da bana kalırsa Türk resmi önemli bir akımla iç içe geçiyor bugünlerde. Bu akım bir yanıyla çok koyu bir figüratif resme dayanıyor bir yanıyla da Türk Popu diyeceğim bir anlayışı dışa vuruyor. Aslına bakılırsa Türk resmi neredeyse soyutu olmayan bir resimdir. Çok güçlü soyutçular olsa da bu resmin belkemiğini, bir çok nedene bağlı olarak, figüratif resim meydana getirir. Çok geç öğrenilmiş bir resim dili ister istemez hikâye anlatan bir yaklaşımı benimseyecekti. Erken bir romancılığın veya öykücülüğün, olayları ve nesneleri belirli bir gerçeklikle anlatmasına çok benzer bir biçimde Türk resmi de dünyayı yeni keşfeden bir çocuğun heyecanı içinde nesneleri ve olayları tuvale aktarmak istedi. Figür zaten öyle bir şeydir. Doğrudan bir tek nesne koysanız dahi tuvale o uzun bir hikâye anlatır. Türk resmi bunu ayrıca uzun öykülemelerle besledi. Bugün dahi resmin önemli bir bölümünü bu yaklaşım meydana getirir.
POP SANATIN HALLERİ
Pop sanat bu anlayıştan uzak değildir. Amerikan veya İngiliz pop sanatının ya da Fransız Yeni Gerçekçiliği'nin gelip bu noktada düğümlendiği ortada. Doğrudur, özellikle Amerika'daki model daha farklı temellere oturur. Bunların başında da tüketim dünyasının realitesi gelir. Andy Warhol da, Oldenburg da, Lichtenstein da buradan hareket ettiler. Kapitalist kültürün gündelik hayata soktuğu sıradan tüketim olgularını yapıtlarının merkezine yerleştirdiler. Deterjan kutuları, 'yumuşak heykel' denen şişirilen plastikten falan yapılmış hamburgerler, beyzbol sopaları, diş macunu tüpleri veya çizgi romanların resme dönüştürülmesi aynı kapıya çıkar. Bu yapıtlarda gerçek/çi/lik başlı başına bir rol oynar. Görülen, deneyimlenen, yaşanan nesnenin tam bir karşılığını bulur izleyen tuvalde. Aynı tüketim düzeni, düzeyi devam etmektedir. Hayatta karşılaşılan şey sanatta da ortaya çıkınca söylenecek fazla bir şey kalmıyor. Ama ideolojik düzeyde kendisini gösteren bu durumun görsellik planında başka bir boyutu daha var. Pop sanat reklamlardan, grafik düzenlemelerden, afişlerden, tipografilerden doğrundan doğruya ve ileri derecede yararlanıyordu. Karşıdakinin bir tuval ve resim mi, bir afiş mi olduğunu bağlamı, sergilendiği mekân bir yana çıkılsa izleyici anlayamazdı. O tüketim kültürüne destek veren, yeni bir aşama ekleyen bir başka boyuttu bu.
POP TÜRKİYE'DE
Şimdi Türkiye genç sanatçılar eliyle bu tarzı deniyor. Bu sanatçıların önemli bir bölümü yurt dışında eğitim görmüş insanlar. Türkiye'de de yapıtlarını gösteriyorlar. Ortak noktaları çok fazla. Akrilikler, püskürtme teknikleri kullanılıyor, değindiğim gibi, afiş, grafik düzenleme, reklam malzemesi duygusu uyandıracak görüntüler tuvale yansıtılıyor. Çok net, kısa, çarpıcı, vurucu bir figüratif anlatım var izleyicinin karşısında. Pastel tonlar kadar çarpıcı bir renk skalasından da yararlanılıyor. Bazen kiçe yaklaşan bir süslemecilik kendisini gösteriyor. Çok büyük olmayan tuvaller veya aplikasyonlar gerçekleştiriliyor. Bu durumu açıklayacak birkaç neden sayılabilir. Türkiye'nin her geçen gün biraz daha fazla tüketen bir toplum olması böyle bir gelişmeye yol açmıştır denebilir. Ama Türk Popu dediğim resimde öyle yukarıda adını andığım yabancı sanatçıların yapıtlarını andıracak ölçüde bir tüketim nesnesiyle özdeşleşme pek göze çarpmıyor. Ondan daha ötede bazı nedenler aramak gerekiyor. Onların başında sanırım iki önemli etken geliyor. İlki, görsel mecraların, internetten, youtube'dan, face book'tan başlayarak hayatımıza daha fazla nüfuz etmesi. Bunların getirdiği, içerdiği, kısa, keskin, doğrudan anlatım ve ister istemez daha kolay izlenme resmin dönüşmesine de yol açıyor. Gündelik basının bile çok yoğun bir görselliğe doğru kayması soyutla, daha derin ve algılanması için entelektüel çabaları gerektiren anlatımları zorluyor, siliyor, ortadan kaldırıyor. Türk Popu bugünkü görsel dili ve ideolojisiyle bu kriteri mükemmel karşılıyor. İkincisi, tüketim bu yeni görselliği tüketim nesnelerinin resmedilmesi şeklinde biçimlendirmiyor ama ona başka bir düzeyde çarpıcı bir katkıda bulunuyor. Tüketimin kapitalist dünyadaki en önemli uzantısı reklamlar, afişler, kısacası grafiktir. Bugün bütün dünya bir grafik dünyaya dönüşmüştür. Yukarıda değindiğim görsel mecralardan başlayarak her düzeyde, her aşamada şiddetli bir grafik dil hayatımızı kuşatıyor, ister istemez resmi de sarıp sarmalıyor. Bugün eğer bir Türk Popu varsa ki bu kuşkusuzdur onu söz konusu grafik formasyona bir cevap olarak nitelendirmek gerekir. Bir üçüncü neden tasarımdır. Bugün neredeyse bütün dünya tasarlanıyor. Etrafımızda yer alan tüm nesneler daha stilize bir anlatım içinde tasarlanıyor. Binalardan objelere giysilerden mekânlara kadar her şey dikkatli bir tasarım süzgecinden geçiyor ve daha mimari bir dil kazanıyor. Türk Popunun bir diğer özelliği bu tasarım gerçeğine cevap oluşturmasıdır. Doğrudan doğruya görsel ideolojiyi ilgilendiren bu açıklamalardan sonra çok önemli bir başka noktaya değineyim. Bugün sanat piyasaları daha önceki dönemlerle mukayese edilemeyecek bir canlılık gösteriyor. Sanat yapıtları içeride ve dışarıda alınıp satılıyor. Yeni, genç ve sanata yatırım yapmak isteyen bir kuşak doğdu. Bunlar resim almak istediklerinde kendilerine 'hitap edecek', kendi algı dünyalarıyla özdeşleşen yapıtlar arıyorlar. Büyüklük, fiyat ve görsellik olarak Türk Popu bu beklentiyi eksiksiz biçimde karşılıyor. Hem klasik resme göre daha ucuz, hem daha yeni bir görsel ideolojiye sahip hem daha esnek boyutlarda. Yeni galeriler bu resmi pazarlıyor, karşılığını da buluyor. Bir akımın doğması için daha ne gerekir?