Kimler geldi kimler geçti kimler var

Oscar Garo'yu hatırlayan var mı? Kendisi Türkiye liglerindeki ilk yabancı futbolcuydu. 1951 yılında, profesyonel lig henüz kurulmamışken, ta Arjantin'den İstanbul'daki Adalet Kulübü'ne transfer edilmişti. Kimilerine göre Garo uzaklardan gelmiş ve uzaktan attığı gollerle nam salmıştı. Oysa onun hiç maç oynamadan Türkiye'yi terk ettiğini söyleyenler de var. Şöyle ki: Adalet Kulübü'nün başkanı olan Sadri Bey, İtalya'yla zeytinyağı ticareti yapmaktadır. Borcunu ödemekte zorlanan bir şirketteki yüklü miktardaki alacağına karşılık olarak Garo'yu transfer eder. Adaletspor bir İstanbul takımıdır ama flaş transfer olarak lanse edilen Garo'nun ünü kısa zamanda yurt çapında yayılır. Öyle ki Akşam gazetesindeki tıraş köpüğü reklamlarına bile çıkar. Garo'nun Türkiye'den yanına uyuşturucu alarak ülkesine kaçtığı rivayet edilir. Garo'dan sonra Türkiye'deki yeşil sahaların üzerinden yüzlerce yabancı futbolcu geldi geçti. Bazılarının adı futbol tarihimize yadigar kaldı. Bazılarının adını bile hatırlayan kalmadı. Garo Türkiye'ye geldiğinde kulüplerin yabancı futbolcu kontenjanı bir kişiyle sınırlıydı. 1959'da Profesyonel Lig kurulduysa da 1966'ya kadar bu durum böyle devam etti. 1966'da iki yabancı oyuncuya izin çıktı. Özal'lı yıllarda dünyaya açılmaya başladık; dünya da bize açılmaya başladı. İzin verilen yabancı futbolcu sayısı 1989'da üçe ve 1996'da dörde çıktı. Flaş yabancı oyuncu transferleriyle dikkat çeken Aziz Yıldırım'ın 1998 yılında Fenerbahçe Başkanlığı'na seçilmesinin etkisi var mıdır bilinmez, 1999 yılında kulüplere transfer için izin verilen yabancı futbolcu sayısı beşe çıktı. 2000 yılına gelindiğinde ise beşin yanına +1 eklenerek, 'sahada 5, kulübede 1' kuralı benimsendi. 2001 yılında ise 5+1+2 sistemine geçildi.

YABANCI FUTBOLCU KOTASI
Geçtiğimiz sezon Süper Lig takımları kadrolarında 10 yabancı bulundurabiliyordu. Bu sezon maç kadrolarına sekiz yabancı futbolcunun ismini yazabiliyorlar, ancak aynı anda en fazla altısı sahada bulunabiliyor. 2014-2015 sezonunda sözleşme imzalanabilecek yabancı sayısı sekize, sahadaki yabancı sayısı ise beşe inecek. Yabancı futbolcu sayısına konulan kota, hemen her sezonun değişmez tartışma konularından biri. "Daha az yabancı futbolcu oynatılsın," diyenler de var; kotanın bütünüyle kaldırılmasını savunanlar da. Kotayı savunanların temel argümanı, "Çok sayıda yabancı futbolcunun Türkiye'ye gelmesinin ülke futbolunu olumsuz etkileyeceği, Türk futbolcuların takımlarda şans bulamayacağı, bu durumun da altyapı çalışmalarını olumsuz etkileyeceği," şeklinde. Kotanın kalkmasını savunanlar ise, "Yabancı futbolcuların gelişiyle yerli oyunculara ödenen astronomik transfer ücretlerinin belli bir süre sonra normale döneceğini, yerli isimlere ödenecek rakamların normale düşmesiyle yabancı ve yerli isimler arasındaki sürecin rakamlara değil sadece 'yetenek'e odaklanacağını," söylerler. Her iki taraf da tezlerinin Türk futbolunun yararına olduğunda ısrar ederler. SABAH Ekler olarak Türkiye'deki yabancı futbolcuların durumunu gözler önüne seren bir tablo hazırladık. Bu tablodan da anlaşılabileceği gibi şu an Türkiye Süper Lig'inde 47 farklı ülkeden 154 yabancı futbolcu forma giyiyor. Ülkeler arasında 20 futbolcuyla 'futbolcunun harman olduğu ülke' yani Brezilya ilk sırada yer alıyor. Sambacıları en çok tercih eden kulüpler üçer futbolcuyla Trabzonspor ve İstanbul Büyükşehir Belediyesi. Süper Lig'e en fazla oyuncu gönderen ikinci ülke dokuz kişiyle Kamerun olurken, Garo'nun memleketi Arjantin sekiz futbolcuyla üçüncü sırada bulunuyor.

BİRLEŞMİŞ TRABZON MİLLETLERİ
Kadrosunda en çok yabancı bulunduran kulüp 12 kişiyle Trabzonspor... Trabzon'un yabancı kadrosu şöyle: Marek Cech, Marek Sapara, Robert Vittek (Slovakya), Alanzinho, Emerson Da Conceiçao, Henrigue Carneiro (Brezilya), Didier Zokora (Fildişi Sahilleri), Gustavo Colman (Arjantin), Marc Janko (Avusturya), Ondrej Celustka (Çek Cumhuriyeti), Souleman Bamba (Fransa), Adrian Mierzejewski (Polonya) Bordo-mavili kulübün ardından, yabancı kontenjanını 10'ar futbolcuyla dolduran Galatasaray, Kayserispor, Kasımpaşa ve İstanbul Büyükşehir Belediyespor sıralanıyor. Fenerbahçe'nin kadrosunda dokuz, Beşiktaş'ın kadrosunda ise sekiz yabancı futbolcu yer alıyor. Kadrosunda en az yabancı oyuncu bulunduran takım ise beş futbolcuyla ligin yeni ekibi Akhisar Belediyespor. Ayrıca Bursaspor, Mersin İdmanyurdu, Orduspor ve Sivasspor'un dokuzar, Gençlerbirliği, Kardemir Demir Çelik Karabükspor, Sanica Boru Elazığspor ve Eskişehirspor'un sekizer, Medical Park Antalyaspor ve Gaziantep'in altışar yabancı oyuncusu bulunuyor.

OYUNCUYDULAR 'KOÇ' OLDULAR
Türkiye'de hem top oynayan hem de top oynatan yabancılar da oldu. Bunlar ülkenin önemli futbol kulüplerinde forma giydikten sonra teknik direktör olarak da ülkemize geldiler. Akla ilk gelen isim tabii ki Romanyalı Gheorghe Hagi. 1996'da Galatasaray'a transfer oldu ve beş yıl oynadı. Bu süre zarfında Galatasaray dört Türkiye Şampiyonluğu kazandı. Üstelik UEFA Avrupa Kupası ile Süper Kupa'yı da koleksiyonuna kattı. Futbola teknik direktör olarak devam eden Hagi 2001'de Romanya Milli Takımı'nın başına geldi. 2003-2004 sezonunu Bursa'da geçirdi. 2004'te Galatasaray'ın başına geçti; Fenerbahçe'yi 5-1 yenip Türkiye Kupası'nı kazansa da ligde başarılı olamayıp ayrıldı. Galatasaray yönetimi Hagi'yi 2010-2011 sezonunda bir kez daha takımın başına geçirdi. Ülkemizde hem futbolcu hem de teknik direktör olarak bulunan bir diğer isim de Şota Arveladze. Kardeşi Arçil'le birlikte Trabzonspor'da parlayan Gürcü futbolcu, 1997'de ayrıldığı Türkiye'ye 2010'da Kayserispor'un teknik direktörü olarak döndü. Şimdi Kasımpaşaspor'u çalıştırıyor.

TOPÇUYDULAR, 'ARTİZ' OLDULAR
Ülkemize gelen bazı futbolcuların ayak izleri yeşil sahalarda olduğu kadar, hatta daha çok, televizyon stüdyo ve platolarında görüldü. Aklınıza gelen ilk isim Pascal Nouma olabilir. Fakat bu işin geçmişi Nouma'dan çok çok önceye dayanıyor. Steve Kompela 1993'te Gaziantepspor'a transfer olduğunda, ülkemizde bu kadar popüler olacağını kimse tahmin edemezdi. Kompela, 'sempatik' tavırlarıyla televizyon tarihine geçmeyi bile başardı. Akın Sel ile sunduğu Akın Akın Kompela programı büyük ilgi gördü. 'Spor magazin' programlarının revaçta olduğu bu dönemde futbolcuların hayatlarını magazinleştirdik. Daha sonra bu programlar spordan giderek uzaklaşıp 'ham magazin' olmaya yöneldiler. O yılların bir diğer popüler futbolcusu da Nijeryalı Uche Okechukwu'ydı. Öyle ki, ünlü şarkıcı Ebru Gündeş'in Sen Allah'ın Bir Lütfusun adlı şarkısına çektiği video klipte bile arzıendam etti.

TÜRKİYE'DE PARLADILAR
Büyük umutlarla transfer edilen birçok ünlü yabancı kendilerinden bekleneni veremedi. Öte yandah burada yıldızlaşanlar da oldu. 1994 yılında Bursaspor'a gelen Boşnak futbolcu Elvir Baliç, yakaladığı başarı grafiğiyle önce Fenerbahçe'ye ardından da Real Madrid'e sıçradı. Hem de 19 milyon dolar gibi yüksek bir bonservis bedeliyle. Aynı dönemde Real Madrid, Gençlerbirliği'nde top koşturan Geremi Sorele'yi de transfer etti. Geremi'yi 1997'de Gençlerbirliği Başkanı İlhan Cavcav, Paraguay'ın Cerro Porteno kulübünden 'yok pahasına' transfer etmişti. Geremi, Real Madrid'de dört sezon kaldı ve sonrasında İngiltere'nin, Chelsea takımına transfer oldu.

MÜLLER iDİ MERT OLDU
Türkiye'de en uzun süre futbol oynayan yabancı futbolcu Detlef Müller oldu. Aslında ona yabancı da dememek lazım; Türk vatandaşlığına geçti ve Metin Mert ismini aldı. 1965 doğumlu Alman kaleci, 1990 yılında Sarıyer'e transfer oldu. Yedi sezonluk Sarıyer kariyerinin ardından, iki sezon Trabzonspor'da, beş sezon Kocaelispor'da ve birer sezon da Konya ve Antalyaspor'da oynadı. 15 yılda neredeyse 'bizden biri' haline gelen Müller, Süper Lig'de 187, 1.Lig'de 48, 2.Lig'de 20 ve Türkiye Kupası'nda da 20 maçta forma giydi.

KALECİLİĞİ SEVDİRDİLER
Türkler birdirbir oynarken eğilmeyi sevmedikleri gibi futbol oynarken kaleye geçmeyi sevmezlerdi. Ancak 1984'te Galatasaray'a gelen Zoran Simovic bunu değiştiren ilk isim oldu. Altı yıl sarı-kırmızılı formayı giyen sempatik Yugoslav (Evet o zaman böyle bir ülke vardı) iki lig şampiyonluğu ve sempatik tavırlarıyla sporseverlerin sevgilisi oldu. Ardından 1988'de Fenerbahçe'ye Almanya milli takımının şapkalı kalecisi Toni Schumacher transfer oldu. 34 yaşındaki Alman'ın gelişi sonrası Türkiye'de çocuklar "Ve Schumacher atlayıp topu kurtarıyor," bağrışları eşliğinde kaleye geçmeye alıştılar. Sadece kaleciliğini değil, şapkasını da kopyaladılar. O tarihlerde 'iddaa' gibi icadlar gerçekleştirilmediği için maçlar gündüz oynanırdı. Güneşten etkilenmek istemeyen Schumacher şapka takardı. Türkiye'de kaleciliği sevdiren bir başka isim de dünyaca ünlü Belçikalı kaleci Jean Mari Paff oldu. Paff, 1989-1990 ve takip eden sezonda 'yaşlı ve ünlü futbolcular' kontenjanıyla Trabzon'a gelip sporseverlerin gönlünü kazandı.

SİMSARLIK KOLAY İŞ DEĞİL
Futbolcu simsarlığı diye bir iş var. En önemli yetenekleri, ad ısanı duyulmamış ve gelecek vaad eden futbolcuları erken bir dönemde keşfedip pazarlamaları. Türkiye'den giderek Afrika'nın ve Güney Amerika'nın arka sokaklarında dolaşan az olmadı ama kimse bu konuda Gençlerbirliği Başkanı İlhan Cavcav kadar başarılı olamadı. 1978'de kulüp başkanı olan Cavcav'ın yetenek avcılığı konusunda kabul görmüş bir yeteneği var. Başkanlığı döneminde hem takımını Süper Lig'e taşıdı hem de keşfettiği yerli ve yabancı yetenekleri İstanbul, hatta Avrupa kulüplerine satarak kulübünün kasasını doldurmayı başardı. Gençlerbirliği'nden Real Madrid'e transfer olarak büyük sükse yapan Geremi Sorele bunlardan sadece biriydi. Cavcav'ın keşfettiği futbolculara birkaç örnek daha vermek gerekirse Souleymane Youla, Isaac Promise, Ahmed Hassan, Mile Jedinak, Kahe sayılabilir.