İran, Rusya, Çin bir tarafta Türkiye, Suudi Arabistan ve Katar diğer tarafta. Amerika ve Batı'nın duruşu ise bu iki gruptan farklı. Sadece bu ülkeler değil krizde duruşu olan başkaları da var. İsrail gibi hatta Lübnan ve Irak gibi.
İRAN
İran'dan başlayalım. İran Devrimi ile Suriye'de Hafız Esad'ın iktidarı aynı dönemlere denk geliyor. İki rejimin tarihsel başlangıç ortaklıkları var. Mezhepsel olarak İran Şii, Suriye rejimi ise Nusayri. İki inanç arasında farklılıklar var ancak İran için bu konuda belirleyici unsur mezhepsel ortaklık değil, Suriye yönetiminin sünni olmaması.
İran bölgenin en büyük Şii ülkesi. Suriye rejimi ile Lübnan'daki Hizbullah örgütü onların himayesinde. İkisini de kontrol altında tutmak istemesinin en büyük nedeni, bu sistemlerin çökmesi halinde bölgede yapayalnız kalacak olması.
Suriyeli muhalifler bugün Esad rejiminin çökmesi durumunda İran'ın bölgesel yalnızlık çekeceğini savunuyor. İran, böyle bir seçenekte Arapların arasında tek başına kalmaktan korkuyor.
İran bugün hem Hizbullah ile hem de devrim muhafızlarıyla Suriye rejimine destek veriyor. Tahran'ın planları destekle sınırlı değil. Yarın Esad düşerse onun yerine iç savaşı sürdürecek kadar askeri gücü de şu an Suriye topraklarında kontrol altında tutuyor. Kısacası İran'ın Suriye içerisinde ciddi bir yapılanması söz konusu.
IRAK
İran'ın yanında Irak var, Suriye'nin sınır komşusu. 2003'te Amerika Irak'ı işgal ettiğinde on binlerce mülteci Suriye'ye sığınmıştı. Şimdi tam tersi oluyor. Irak sınırında on binlerce Suriyeli mülteci var.
Irak'ta iktidar Şiilerin elinde. Ve İran, Maliki hükümetinin bölgedeki en büyük hamisi. Ayrıca Amerika'nın da Maliki'ye desteği bulunuyor. Washington ile Tahran'ı ortak paydada buluşturan tek unsur Nuri Maliki olarak görülebilir.
RUSYA
Rejimin destekçilerinden biri de Rusya. Savaş gemileri Tartus ve Lazkiye limanlarında. Ayrıca gemi ve uçaklarla Şam'a silah desteği yaptığı biliniyor. Ruslarla Suriyelilerin yıllar sonra bir birliktelikleri var. Tüm bunların dışında Rusya, Amerika ve Batı'nın karşısında Suriye yönetimi ile İran'ın yanında saf tutuyor.
ÇİN
Suriye yönetiminin BM Güvenlik Konseyindeki destekçilerinden biri de Çin'di. Ancak Çin'in bu konuda yumuşadığı biliniyor.
LÜBNAN
Lübnan'a geçelim. Ülkenin en büyük siyasi ve silahlı yapısı olan Hizbullah, Suriye rejiminin yanında. Son zamanlarda Lübnan'daki Dürziler de Esad'ın safına geçtiler. Suriye yönetimi, Irak'tan sonra bir diğer sınır komşusu olan Lübnan'dan da ciddi destek alıyor.
KATAR VE SUUDİ ARABİSTAN
Katar ve Suudi Arabistan. Bu iki ülke başından bu yana Arap Baharını savunuyor. Özellikle de Suriye'de rejimin düşmesini. Arap dünyasının iki önemli haber organı olan El Cezire Katar'ın. Birleşik Arap Emirlikleri kökenli El Arabiya televizyonu ise Suudi Arabistan'a yakın çizgisiyle biliniyor. Arapların CNN'i ile BBC'si sayılan bu iki yayın organı da rejimin karşısında.
AMERİKA VE AVRUPA
Amerika ve Batı. Arap Baharı başladığında halkların yanında olduklarını söylediler. Libya'da Kaddafi'yi devirmek için NATO'yu devreye soktular. Suriye krizinde "halkın yanındayız" dediler. Esad'a yaptırımlar uyguladılar. Ancak iş direk yardıma geldiğinde ellerini çektiler. Şu an Suriyeli muhalifler Amerika'nın da Batı'nın da sözlerine güvenmiyorlar.
İSRAİL
İsrail. Suriye'nin sınır komşusu. Bu iki ülke İsrail'in Golan işgali nedeniyle yıllardır husumet halinde. Krizden bu yana İsrail uzun süre sessiz kaldı. Sonrasında Esad'ın gitmesi yönünde bazı açıklamalar yaptı. "Hizbullah, Suriye'den silah çıkarıyor" iddiası ortaya çıkınca İsrail devreye girdi ve Suriye'yi bombaladı.
İsrail'in Suriye duruşunda hep bir çelişki var. Rejimden yana mı yoksa muhaliflerden yana mı belli değil. Muhalifler, İsrail'i rejimi desteklemekle suçluyor, Suriye rejimi ise hep tersini savunuyor.
İsrail, "Hizbullah'tan endişe duyuyoruz" diyor ancak Esad'a ses çıkarmıyor. Halbuki Suriye yönetimi ile Hizbullah'ın ilişkisini bilmeyen yok. Ha Esad ha Hizbullah. Hizbullah'tan çekinen İsrail neden Esad'ı da aynı kefeye koymuyor.
TÜRKİYE
Türkiye'nin duruşu ise bu ülkeler arasında en hesapsız olanı. 2 yıldır çizgi değişmedi. Suriye'de ayaklanma ilk başladığında Başbakan Erdoğan, Suriye Devlet Başkanı Beşar Esad'ı uyardı "reform yap" diye. Sonrasında kan dökülmeye başladığında yine Türkiye devredeydi. Dışişleri Bakanı Davutoğlu defalarca Şam'la görüştü. Ancak verilen sözler tutulmadı. Bir süre bekledikten sonra Türkiye, safını belirledi ve hiç değiştirmedi.
