Kayseri'de Erciyes Teknopark bünyesinde kurulu biyoteknoloji firması Enbiosis'in mikrobiyom analizi için geliştirdiği kitler ve yapay zeka temelli mikrobiyom algoritması, Amerika'nın 'e-nabız'ı tarafından kullanılmaya başlandı. Dr. Özkan Ufuk Nalbantoğlu, Doç. Dr. Aycan Gündoğdu ve girişimci Ömer Özkan ortaklığında 2019 yılında kurulan firma, Erciyes Üniversitesi Genom ve Kök Hücre Araştırma Merkezi'ndeki bilimsel araştırmaları ticari hale getirerek Türkiye'den dünyaya bilim ihracatı yapıyor.
Doç. Dr. Aycan Gündoğdu
DÜNYA MİKROBİYOM PROJESİ'NİN MİMARIYDI
Dr. Özkan Ufuk Nalbantoğlu'nun, 2011-2014 yılları arasında University of Nebraska-Lincoln'de Biyoinformatik alanında yaptığı araştırmalar, Amerikan Ulusal Sağlık Enstitüleri (NIH) ve Amerikan Savunma Bakanlığı Tehdit Azaltma Dairesi (DTRA) gibi kurumlar tarafından fonlandı. Dünya Mikrobiyom Projesi (earth microbiome project) için biyoinformatik yazılım mimarı olarak çalıştı. Amerika'da devam eden biyoloji temelli adli davalarda danışman olarak görev yaptı. 2014 yılında tersine beyin göçü yaparak Türkiye'ye dönen Nalbantoğlu, Erciyes Üniversitesi Genom ve Kök Hücre Araştırma Merkezi'nde çalışmalarını sürdürüyor. Nalbantoğlu'nun Erciyes Üniversitesi'ndeki araştırmaları kapsamında, Enbiosis firması bünyesinde geliştirdiği yapay zeka temelli mikrobiyom algoritması ve test kitleri, Amerika'nın 'e-nabız'ı tarafından pilot olarak kullanılmaya başlandı. Seçilmiş hasta grupları üzerinde kullanılacak olan kitler, pilot aşamayı geçtikten sonra ABD genelinde kullanıma girecek. Eşzamanlı olarak ABD'nin en büyük DNA analizi yapan wellness (iyi yaşam) firmalarından biri tarafından da kullanılmaya başlanan mikrobiyom kitleri ve algoritması, bu firma aracılığıyla Cleveland, John Hopkins ve Mayo Clinic bünyesinde hastalarla buluşacak.
Dr. Özkan Ufuk Nalbantoğlu
AMERİKA'NIN 'E-NABIZ'INDA KULLANILACAK
Mikrobiyom ve bakteriyofaj alanında uzman olan Doç. Dr. Aycan Gündoğdu ve girişimci Ömer Özkan ortaklığında 2019 yılında kurulmuş olan Enbiosis biyoteknoloji firması, dünyada bu alanda çalışan az sayıda firmadan biri. Mikrobiyom alanında kendilerine rakip iki firma bulunduğunu, bunlardan birinin Silikon Vadisi'nde, diğerinin de İsrail merkezli olduğunu belirten Enbiosis Yönetim Kurulu Başkanı Ömer Özkan şunları aktardı: "Biyoteknoloji ihraç eden bir Türk firması olmaktan gurur duyuyoruz. Amerika'da sağlık verilerini toplama yetkisine sahip, devlet onaylı 3 firma var. Amerika'nın 'e-nabız'ı diyebiliriz bunlara. Bu firmalardan biri ile pilot çalışmaya başladık. Kitlerimizi gönderdik. Seçilmiş hasta grupları üzerinde denemelere başlayacaklar. Hastalardan alınan gaita örneği (dışkı) laboratuvarlarında analiz edildikten sonra bulut üzerinden bizim algoritmamızda analize tabi tutulacak. Pilot aşamasından sonra Amerika genelinde kullanıma sunulmasını bekliyoruz. Danimarka ve İsveç birlikte bir medikal vadi (medical valley) kurdular ve biz oraya da davet edildik. Hem bu vadide hem İngiltere'de birer merkezimiz bulunmakta. Kısa sürede dünya çapında bir Türk biyoteknoloji firması olma hedefiyle ilerliyoruz."
Girişimci Ömer Özkan
GELECEĞİN TIBBI MİKROBİYOM
Mikrobiyomun bağırsak, ağız gibi belli bir habitattaki mikroorganizmaların (bakteri, maya, mantar, virüs, parazit), birbirleri ve konak ile oluşturdukları etkileşimler olduğunu ifade eden Dr. Özkan Ufuk Nalbantoğlu, "İnsan sağlığı açısından baktığımızda, birçok hastalığın mikrobiyom dengesinin, bakteriler başta olmak üzere mikrobiyomu oluşturam mikroorganizma miktarlarının değişmesi, istenmeyen mikroorganizmaların habittata tutunması ya da mikroorganizma istenen bir tür olsa bile istenmeyen metabolit sentezleyecek değişimler geçirmesi gibi sebeplerle bozulmasıyla ilişkili olduğunu artık biliyoruz. Bu bozulmalar kimi zaman belli bir hastalığın başlamasına sebep olabiliyor, kimi zaman bir hastalığın ilerlemesine ya da hastalığa karşı uygulanan tedaviye cevabın zayıf olmasına sebep olabiliyor. Bu sebeplerle hastalıklardan korunmada ve tedavi cevabında mikrobiyom çok önemli bir yer tutuyor. Kendi genlerimizden farklı olarak mikrobiyomu manipüle ya da modüle edebiliyoruz ama genlerimizi değiştiremiyoruz. Bu da mikrobiyomu sağlığımız için önemli bir parametre yapıyor. Bunun yanında artık bir çok kanser türü dahil olmak üzere, erken teşhisin önemli olduğu hastalıklarda da mikrobiyomdaki değişimler üzerinden erken teşhis yapmanın mümkün olduğu bir teknoloji seviyesine ulaşmış durumdayız. Dolayısıyla hastalıkların erken teşhisinde de mikrobiyom önemli bir yer tutacak. Mikrobiyom geleceğin tıbbında en önemli alanlardan biri olacak." diye konuştu.
NASIL YAPILIYOR?
Enbiosis kitleri aracılığıyla dışkı örneğinden elde edilen veriler, dünya çapından 30 bin insanın mikrobiyom örneğinin işlenmesiyle geliştirilen, yapay zeka temelli bir algoritma ile analiz ediliyor. Bu analiz sonucunda kişinin bağırsağında az ya da fazla olan mikroorganizmalar belirlenerek, dengeyi yeniden sağlayacak bir beslenme programı hazırlanıyor.
