Çift toynaklı hayvanlarda görülen viral bir hastalık olan ve halk arasında tabak veya dabak olarak adlandırılan şap hastalığı internet üzerinden araştırılmaya başlandı. Denizli'nin Honaz ilçesinde bir inekte tesğit edilmesi üzerine 17 mahallenin karantina altına alınmasının ardından konuya yönelik araştırmalar hızını kesmeden devam ediyor. İl Tarım ve Orman Müdürü Yılmaz Erkaya bölgede başıboş gezen ve riskli görülen hayvanların aşılandığını belirtti. Honaz ilçesi Kızılyer Mahallesi'nde durumundan şüphelenilen bir inekten alınan numune, İl Tarım ve Orman Müdürlüğü ekipleri tarafından laboratuvara gönderildi. Yapılan testler sonucu inekte şap hastalığı bulunduğu belirlendi. Buna göre; şap hastalığı neden olur, belirtileri nelerdir?
Denizli'nin Honaz ilçesinde bir inekte şap hastalığının görülmesinin ardından konuya yönelik araştırmalar arttı. 17 mahallenin karantina altına alınması ile birlikte şap hastalığı belirtileri, neden olur, nedir gibi soruların yanıtları araştırılıyor.
İşte konuya yönelik tüm detaylar...
ŞAP HASTALIĞI NEDİR?
Şap, çift toynaklı hayvanlarda görülen viral bir hastalıktır. Halk arasında tabak veya dabak olarak adlandırılır.
Evcil veya yabani tüm çift tırnaklı hayvanlarda görülebilen, kronik durumlarda zayıf ve yavru hayvanlarda ölüme sebebiyet veren, genellikle et, süt ve iş gücü kaybına sebep olan viral bir hastalıktır. Türkiye Tarım ve Orman Bakanlığınca ihbarı mecburi hastalıklar arasında yer almaktadır. Hastalığın mortalitesi düşük olmasına karşın yüksek morbiditeye sahiptir. Bu şu anlama gelir: Öldürücü olmamakla birlikte sürü içerisinde veya bölgede hızla yayılır. Her ne kadar zoonoz kabul edilse de insanlara bulaşma oldukça nadirdir.
ŞAP HASTALIĞININ ÖZELLİKLERİ
Picorna virüsler grubu içinde Aphtovirus alt grubundandır. Virüsün bilinen (A, O, C, Sat 1, Sat 2, Sat 3 ve Asia 1) isimlerinde 7 adet serotiplerinin yanında, yaklaşık 64 farklı alt tipi mevcuttur.
Türkiye'de en çok görülen serotipler A, O ve Asia-1 serotipleridir.
Yüksek sıcaklık, direkt güneş ışığı virüs için uygun olmayan şartlardır.
Direkt güneş ışığı virüsün tahrip olmasına sebep olur. Direkt güneş ışığına maruz kalmadığı şartlarda
40 °C 12 saatte,
60-65 °C 30 dakikada,
85 °C ise hemen tahrip olur. (sütü kaynatmak, eti kaideye uygun şekilde pişirmek virüsü temizler)
Virüs normal hava şartlarında (ör. oda şartları) yaşamını sürdürür,
Virüs bilinen birçok dezenfektan a karşı dayanıklıdır.
Virüsün dayanıksız olduğu dezenfektanlar şunlardır.
Potasyum hidroksit (KOH)
%4 soda, asitler (sirke asiti)
%1-2 NaOH (sudkostik)
Hastalık etkeninin normal koşullarında yaşama standartları
Donmuş sperma (-270 °C) 30 gün
Yapağıda 24 gün
Deri ve kıllarda 28 gün
Kuru ot ve danelerde 130 gün
Ayakkabı ve lastik çizme 80-100 gün
Toprakta 28 gün
Dondurulmuş taze ette 1 yıl süreyle hastalık yapma yeteneğini korur.
NASIL YAYILIR?
Hastalığın yayılışı 2 farklı unsurla gerçekleşir:
1- Hasta hayvanlar
Bunların ağız salya akıntısı
İdrar ve dışkıları
Sütü
Mihraklarda oluşan vezikülerin patlaması ile
2- Taşıyıcı hayvan ve kaynaklar
Fare, Kuşlar, Yaban domuzu, Kanatlılar hastalığın yayılmasında rol oynar.
Suni tohumlama (Hastalıklı sperm veya malzeme ile)
Hastalıklı ortamda bulunan kaba yem, hayvan altlığı, su,
Hastalıklı ortamda kullanılan elbise, kıyafet ve malzemenin (sağım makinesi, kaşağı, zincir) dezenfekte edilmeden kullanılması,
Hayvan nakilleri (Hastalıklı hayvan, malzeme veya dezenfekte edilmemiş taşıma araçları ile),
Hastalıklı hayvan ürünlerinin gerekli işleme tabi tutulmadan piyasaya sürülmesi hastalığın salğın haline gelmesinde önemli rol oynar.
ŞAP HASTALIĞI BELİRTİLERİ
Etken kuluçka dönemini (sığırlarda min. 2-7, Koyunlarda 1-6 gün) bitirdikten sonra;
Yüksek ateş (40-41 °C)
Durgunluk, iştahsızlık,
Süt verimi kaybı,
Sürüden geri kalma.
Etken vücuda alındığı bölgede primer aft denilen ilk lezyonları oluşturur.Daha sonra çok katlı epitelin stratum spinosum hücrelerine yerleşir ve burada ürer. Ürediği hücrelerde öncelikle hidropik dejenerasyon başlar ve zamanla hücreler ölerek içi sıvı dolu veziküller oluşmaya başlar. Stratum basale katmanı sağlam olduğu için lezyonlarda kanama görülmez. Lezyonlar sıklıklar dil, ağız boşluğu mukozası, gingiva (dişeti), yanak mukozası, tırnak arası ve meme dokusunda görülür.Bu kesecikler dil hareketleri ve çeşitli nedenlerle patlar buna bağlı olarak
İç ağız bölgesinde kızarıklık, Yem yememe, Ağızdan salya akması, ağız salya akması, dilin soyulması, dilin dışarı çıkması görülür. Bazen yakın veziküller birleşerek bulla adını alır ve daha büyük hale gelirler.
Ağız bölgesinde oluşan veziküller ayak ve tırnak arası bölgede de görülebilir. Buna bağlı olarak,
Tırnak arasında oluşan yaralar, kızarıklık, apse ve ilerleyen dönemlerde tırnak düşmesi görülebilir.
Meme yangıları sebebiyle;
Hayvan buzağının emmesine dahi izin vermez,
Ağrı çeker,
Sağımı reddeder,
Süt verimi düşer.
İlerleyen dönemlerde mastitis görülebilir.
Buzağı, kuzu ve oğlaklar da hastalık belirtileri tam olarak görülmeden ani ölümlere rastlanabilir. Bunun sebebi etkenin doğrudan myokard hücrelerine yerleşerek perakut/akut myocarditis'e neden olmasıdır. Nekropsi sonucunda kalp kası kaplan derisi görünümünde olur. Buna daha çok virüsün O suşu neden olmaktadır.
Hastalık insanlarda da lokal ve hafif etkili olarak görülebilir. Belirtisi ağız ve el bölgesinde su dolu kabarçık oluşumu şeklindedir. Çocuklarda daha etkilidir.
Teşhisi
Ağız bölgesinde salya, köpüklü akıntı ve/veya tırnak arası bölgesinde oluşan erozyonlar ön teşhis için en belirli görüntüdür. Bu lezyonlar meme bölgesinde özellikle meme başlarında görülebilir ama bu teşhis için tam bir ayrım sağlamaz.
Tedavisi
Viral bir hastalıktır, birçok çeşidi olduğundan tam olarak tedavisi yoktur. Diğer hayvanlara sonradan bulaşmaması için sünger ile geçirilir, Antibiyotik uygulanarak önü kesilir. Ağızdaki rahatsızlıkları gidermek için Soda ve çamaşır suyu ile yıkanır. Böylece hayvanın dili soyulur ve rahatlama görülür.
