Yılın ikinci dini bayramı olan Kurban Bayramı, gelip çattı. Bayram namazının ardından kurban kesim işlemlerine başlandı. Kurban ibadetini doğru bir şekilde yerine getirmek isteyenlerin gündeminde ise kurbanlık hayvanlar ile ilgili hükümler yer alıyor. Bu kapsamda ''Kurbanlık hayvan en az kaç yaşında olmalıdır? Büyükbaş hayvanların iki yaşına gelmeden kurban edilmesi caiz olur mu?'' sorularına yanıt aranıyor. İşte Diyanet'in yanıtı!
KURBAN EDİLEMEYECEK HAYVANLAR HANGİLERİDİR?
Kurban edilecek hayvanın sağlıklı organları tam ve besili olması hem ibadet açısından hem de sağlık bakımından önem arz ediyor. Bu nedenle kötürüm derecesinde hasta, zayıf ve düşkün bir veya iki gözü kör boynuzlarının biri veya ikisi kökünden kırık, dili kuyruğu kulakları ve memelerinin yarısı kesik dişlerinin tamamı veya çoğu dökük hayvanlardan kurban olmaz.
Ancak hayvanın doğuştan boynuzsuz olması yemini bulmasına engel olmayacak derecede şaşı veya topal olması hafif hasta bir kulağı delik veya yırtılmış olması, memelerinin yarıdan daha azının olmaması kurban edilmesine engel değildir. Bunun yanında kesileceği yere gidemeyecek derecede topal olan hayvanlar da kurban edilemez.
KURBANLIK HAYVAN EN AZ KAÇ YAŞINDA OLMALIDIR?
Diyanet İşleri Başkanlığı'na göre;
Kurbanlık hayvanların yaş sınırı, Hz. Peygamberin sünneti ile tespit ve tayin edilmiştir (Ebû Dâvûd, Dahâyâ, 5; Nesâî, Dahâyâ, 13; İbn Mâce, Edâhî, 7). Buna göre kameri yıl esasına uygun olarak, devede 5; sığır ve mandada 2; koyun ve keçide ise 1 yaşını doldurma şartı aranır. Bunun yanında, 6 ayını tamamlayan koyun, bir yaşını doldurmuş gibi gösterişli olması hâlinde kurban edilebilir. Koyunlardaki bu istisna bizzat Hz. Peygamber tarafından yapılmıştır (Müslim, Edâhî, 13).
Bunun yanında deve, sığır ve keçinin, koyuna kıyaslanarak besili olması hâlinde söz konusu yaşları doldurmadan kurban olabileceği söylenemez. Nitekim bir yaşına varmamış ama yetişkin olan oğlağını kurban etmek isteyen bir kimseye Hz. Peygamber, "Bu sadece sana mahsustur. Senden sonra başkası için yeterli olmaz." (Buhârî, Edâhî, 8) buyurmuştur.
SIĞIRLARIN İKİ YAŞINA GELMEDEN KURBAN EDİLMESİ CAİZ OLUR MU?
Kurbanlık hayvanların yaş sınırı, Hz. Peygamberin sünneti ile tespit ve tayin edilmiştir (Ebû Dâvûd, Dahâyâ, 5; Nesâî, Dahâyâ, 13; İbn Mâce, Edâhî, 7). Buna göre kameri yıl esasına uygun olarak, devede 5; sığır ve mandada 2; koyun ve keçide ise 1 yaşını doldurma şartı aranır. Bunun yanında, 6 ayını tamamlayan koyun, bir yaşını doldurmuş gibi gösterişli olması hâlinde kurban edilebilir. Koyunlardaki bu istisna bizzat Hz. Peygamber (s.a.s.) tarafından şöyle buyurularak yapılmıştır: "Yıllanmış (kurbanlık yaşını tamamlamış) hayvanlardan kurban kesin. Eğer bulmakta zorluk çekerseniz bir ceze'a (Altı ayını doldurmuş gösterişli kuzu) kesin." (Müslim, Edâhî, 13)
Bu istisnanın hadiste ifade edildiği şekilde sadece koyunlara mahsus olduğu konusunda İslam âlimlerinin büyük çoğunluğu görüş birliği içindedirler. Evzâî gibi bazı âlimler ise bu hükmün keçi, sığır ve deve cinsi için de söz konusu olduğunu belirtmiştir (Nevevî, Şerhu Müslim, XIII, 117-118).
Günümüzde Evzâî'nin görüşüne uygun olarak bu hükmün başka hayvanlar için de geçerli olabileceğini savunanlar olsa da bu görüşün kuvvetli bir delili yoktur. Çünkü kurban kesmek bir ibadettir. İbadetlerde ise akıl/ictihad değil, nakil/nass esastır. Hakkında açık delil bulunan meselelerde akıl yürütmek söz konusu değildir (Kâsânî, Bedâi', V, 69; İbn Âbidîn, Reddü'l-muhtâr, IX, 465-466). Nitekim bir yaşına varmamış ama yetişkin olan oğlağını kurban etmek isteyen bir kimseye Hz. Peygamber, "Bu sadece sana mahsustur. Senden sonra başkası için yeterli olmaz." (Buhârî, Edâhî, 8) buyurmuştur.
Bu itibarla, gelişmiş olmakla birlikte şart koşulan yaşı doldurmayan hayvanların, koyun örneğine kıyas edilerek kurban edilebileceği şeklindeki bir yaklaşım isabetli görülmemektedir.
İKİ YAŞINI BİTİRMEYEN ANCAK KAPAK ATMIŞ BÜYÜKBAŞ HAYVANLARIN KURBAN EDİLMELERİ CAİZ MİDİR?
Sığır cinsi büyükbaş hayvanların kurban edilebilmesi için, en az iki kamerî yaşlarını bitirmeleri gerekir (Ebû Dâvud, Dahâyâ, 5; İbn Mâce, Edâhî, 7; Mevsıli, el-İhtiyâr, IV, 258).
Buna göre iki yaşını bitirdikleri kesin olarak bilinen sığır cinsi büyükbaş hayvanların dişlerinin kapak atmaması, bu hayvanların kurban olmalarına engel olmaz. Yine dişleri kapak attığı hâlde henüz iki kamerî yaşını doldurmamış olan büyükbaş hayvanlar da kurban olarak kesilemezler.
Ancak doğumu kesin olarak bilinmeyen sığır cinsi büyükbaş hayvanlar için kapak atma denilen iki ön dişin çıkması, o hayvanın kurban edilebilmesi için bir ölçü olarak kabul edilebilir.