Demokratıkleşme konusunda atılan en önemli adımlardan biri olan Anayasa Mahkemesi'ne bireysel başvuru hakkına AİHM'de de uygulanan bir formülle yeni çözüm yaklaşımı getirilecek. Hızla artan bireysel başvuruların hem kısa sürede sonuçlandırılması hem de AYM'nin iş yükünün azaltılması için "dostane çözüm" yöntemi devreye sokulacak.
428 BİN BAŞVURU
Türkiye, vatandaşlarına Anayasa Mahkemesi'ne (AYM) bireysel başvuru hakkını 2012 yılında tanıdı. O günden bu yana 428 bin 554 bireysel başvuru yapıldı. Bunların 320 bin 253'ü sonuçlandırıldı. Ancak son yıllarda başvurular hızla artmaya başladı. Bu yıl 67 bine ulaştı. İş yoğunluğu nedeniyle bunlardan sadece 17 bini karara bağlanabildi.
Son yıllarda yapılan başvuruların büyük çoğunluğunu makul sürede yargılanma hakkı oluşturdu. Bu kapsamda yapılan 73 bin başvurunun 39 bini bu yılın ilk altı ayında gerçekleşti. İhlal kararı verilen 17 bin dosyanın (yüzde 60) da makul sürede yargılanma hakkı ihlali ile ilgili olması dikkat çekti.
YÜK ARTINCA ÇALIŞMA BAŞLADI
Başvurular büyük bir hızla artınca AYM, buna yetişemez hale geldi ve bu alanda yeni bir düzenleme yapılması konusunu gündeme getirdi. Böylece AYM'nin bireysel başvurular ile ilgili yükünü azaltmak için Adalet Bakanlığı ile ortak bir çalışma başlatıldı. Geliştirilen formül, TBMM yeni yasama döneminde öncelikli konular arasında yer alacak.
Özellikle bireysel başvuruların büyük çoğunluğunu oluşturan uzun yargılama ve tutukluluklar ile ilgili AYM'ye gitmeden ara bir mekanizma kurulması hedefleniyor. Net, somut, tartışmasız konularda dostane çözüm yönteminin devreye girmesi düşünülüyor. Örneğin, bir kişi beraat etmiş, haksız tutuklanmış. Bu somut bir dosya olduğu için dostane çözüm yöntemi devreye girecek. Yöntemin uzun yargılama sürelerinin yanı sıra bu tür somut konular ile ilgili birkaç alanda uygulanması üzerinde duruluyor.
PARA ÖDENECEK
AYM ve Adalet Bakanlığı yeni düzenleme ile ilgili çeşitli seçenekler üzerinde duruyor. Bunlar içinde öne çıkan ise bireysel başvurular için Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi'nin (AİHM) kullandığı dostane çözüm yöntemi. AİHM'de dava devam ederken başvuruyu yapan ile ilgili devlet "başvuruyu sonlandırmak" amacıyla bir uzlaşma tesis ediyor. Genellikle başvurucuya bir miktar para ödeniyor. Böylece başvuru da düşmüş oluyor. Yapılması planlanan yeni düzenleme çerçevesinde de devlet, vatandaş ile anlaşma yoluna gidecek. Bu anlaşmaya varıldığında AYM'deki dava dosyası düşmüş olacak.
