EYT yasası çıkacak mı, son durum nedir ve kimleri kapsıyor soruları, bir süredir merak edilen konular arasında bulunuyor. Emeklilikte Yaşa Takılanlar (EYT) olarak da bilinen sürece dair Cumhurbaşkanı Erdoğan'dan talimat geldi. Erdoğan, konunun çözüme kavuşturulması için çalışmaları yakından incelerken EYT yasası ile ilgili farklı modeller de ön plana çıkıyor. Bu son dakika gelişmelerinin ardından EYT yasası ne zaman çıkacak, kimleri kapsıyor ve son durum nedir konusuyla ilgili araştırmalar hız kazandı.
Edinilen bilgiye göre, EYT Yasası kapsamında uygulanabilecek örnek modeller belli oldu. Hatırlanacağı gibi, 8 Eylül 1999'da yürürlüğe konan ve emekli olmak için aranan sigortalılık süresi ve prim ödeme şartlarının dışında bir de yaş şartı getirilmişti. SABAH Gazetesi Yazarı Faruk Erdem, örneklerle EYT hesaplama tablosu hakkında bilgi verirken EYT yasası çıkacak mı ve son durum nedir konusuna da açıklık getirdi.
İşte, EYT yasası hakkında son gelişmeler;
1. EYT'DE SON DURUM NE? BAKANLIK EYT DÜZENLEMESİ İÇİN ÇALIŞMA YAPIYOR
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, sigorta prim gün sayısını dolduran Emeklilikte Yaşa Takılanlar (EYT) için bir çalışma yapıyor. Maliyet odaklı çalışma sonrası öne çıkan düzenleme Başkan Recep Tayyip Erdoğan'a sunulacak. Son karar Başkan Erdoğan'ın olacak.
2. EYT NE ZAMAN ÇIKACAK?
Maaş, emekli aylıkları ve emekli ikramiyelerinde yüzde 20-25 oranında artış sağlaması beklenen 3600 ek gösterge düzenlemesi 2022 yılı bitmeden sonuçlanarak Başkan Recep Tayyip Erdoğan'ın onayına sunulacak. Bununla beraber Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı'nın Emeklilikte Yaşa Takılanlar (EYT) için de bir çalışma yaptığı ifade edildi. Bu düzenlemenin de 2022 yılı bitmeden Başkan Erdoğan'ın masasına gelmesi bekleniyor.
3. EMEKLİLİKTE YAŞA TAKILANLAR: EYT NEDİR, KİMLERİ KAPSIYOR?
EYT düzenlemesi, 8 Eylül 1999 tarihinden önceki sigorta koşullarını yerine getiren, prim günü kriterini ve ödemesini sağlayanların yaşa takılmaksınız emekli olması durumunu ifade ediyor.
8 Eylül 1999'da yürürlüğe giren 4447 sayılı yasa ile emekli olmak için aranan sigortalılık süresi (erkek için 25, kadın için 20 yıl) ve prim ödeme (5000 gün) şartlarının yanına bir de yaş şartı (kadın için 58, erkek için 60 yaş) getirildi. Yani emekli olmak için sigortalılık süresi, prim ödeme ve yaş şartı gibi 3 koşulun birlikte sağlanması aranmaya başladı.
4. EYT BEKLEYENLERİN YAŞ ORTALAMASI KAÇ?
Emeklilikte Yaşa Takılanlar (EYT) olarak ifade edilen grubun yaş ortalamasının yaklaşık 48-49 bandında olduğu biliniyor.
Emeklilik demek teknik olarak yaşlılık aylığı. Dünyanın hiçbir ülkesinde 48-49 yaşında insanların yaşlı olduğu sayılmıyor. Bununla beraber Türkiye'de Emeklilikte Yaşa Takılanlar (EYT) için bir takım yeni formüller öne çıkıyor. (Haberin devamında gündemdeki formüller yer alıyor)
5. EYT KAÇ KİŞİYİ KAPSIYOR?
Bugün itibariyle Emeklilikte Yaşa Takılanlar (EYT) için sayının 5 milyon civarında olduğu tahmin ediliyor.
EYT DÜZENLMESİNDE HANGİ FORMÜLLER MASADA?
Emeklilikte Yaşa Takılanlar (EYT) uzun süredir Türkiye'nin gündeminde yer alıyor. Bununla beraber EYT meselesi, SSK, Bağ-Kur ve memurları da kapsayan çok kapsamlı bir konu olarak dikkat çekiyor. Herkesin yaşları ve çalışma hayatı farklı olduğundan EYT düzenlemesi için Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı'nı zorlu bir dönem bekliyor.
EYT düzenlemesi için çalışma yapılırken en önemli unsur işin mali boyutu olarak göz çarpıyor.
Sabah Gazetesi Yazarı Faruk Erdem'in aktardığına göre, son 10 yıl dikkate alındığında EYT'de 5 ayrı formül ekonomi gündemini meşgul etti.
EYT'DE KISMİ EMEKLİLİK FORMÜLÜ
9 Eylül 1999 öncesinde sigortalı olanlar 10 yıl prim ödeyerek emekli olabiliyor. Buna kısmi emeklilik deniliyor. Böylece 3600 günü tamamlayanlar kadınsa 50 erkekse 55 yaşını da doldurmak şartıyla emekli solabiliyorlar. Emeklilik yaşını 3600 günü ya da 50-55 yaş şartını tamamladığı tarih belirliyor. Ancak EYT kapsamında 3600 günü olanlar için kadınsa 50 erkekse 55 yaşını tamamlayanların emekli edilmeleri bir formül olarak duruyor.
'SÜRENİN TAMAMLANMASI' FORMÜLÜ
Bu formülde ise 99 öncesindeki emeklilik şartları dikkate alınıyor. Yani kadınlarda 20 yıllık (7200 gün) erkeklerde ise 25 yıllık (9 bin gün) sigortalılık süresini tamamlayanların yaş şartına bakılmadan emekli olması durumu ortaya çıkıyor. 2021 yılından 25 yıl geriye gittiğimizde 1996 yılı ve öncesinde sigortalı olanlar bu kapsama giriyor. Yasa çıktığında geriye doğru 25 yıl gidilerek erkek hak sahipleri bulunmuş olacak. Kadınlarda ise geriye doğru 20 yıl gidilecek. Bugün için 9 Eylül 1999 öncesinde sigortalı olmuş kadınlar için bu süre dolmuş durumda.
'PRİMİN TAMAMLANMASI' FORMÜLÜ
Buna göre 9 Eylül 1999 öncesinde işe girenler için ilk sigortalı oldukları tarihe göre 5000 ile 5975 gün arasında prim gerekiyor. Burada primini tamamlayanların yaşına bakmadan hak sahibi olması durumu ortaya çıkıyor.
DAHA AZ MAAŞLA ERKEN EMEKLİLİK FORMÜLÜ
Almanya'da daha önce uygulanan formüle göre sigortalıya bir teklif sunuluyor. Emeklilik için kaç yıl kalmışsa her yıl için belli oranda kesinti yapılıyor. Burada kesinti oranı yıllık yüzde 2 oluyor.
Yani emekliliğine 4 yıl kalmış birisinden yüzde 8 kesinti yapılıyor. Böylece daha az maaşla daha erken emeklilik ortaya çıkıyor.
EYT'DE FİNLANDİYA MODELİ
EYT'de bu modelde Almanya'da uygulanan sisteminde olduğu gibi belli oranda kesinti belirleniyor ve sigortalı kesintiyle erken emekli oluyor. Ancak yasanın söylediği yaşa gelip emeklilik şartları oluşunca kesinti ortadan kalkıyor.
EYT DÜZENLEMESİ İÇİN 5 FORMÜL ÖNE ÇIKMIŞTI
EYT düzenlemesinde daha önce ortaya çıkan 5 formülü anlatmıştık. Burada yıl ve prim şartlarına bakılması konulusu öne çıkmaya başladı. Yani 9 Eylül 1999 öncesinde sigortalı olmuş erkekler için 25 yıl kadınlar için ise 20 yıllık sigortalılık şartının tamamlanması durumunda yaşa bakılmadan emeklilik imkanı gelmesi söz konusu olabilecek. Bunun dışında ise yine 9 Eylül 1999 öncesinde sigortalı olup işe giriş tarihine göre 5000 ile 5975 gün olan primleri tamamlamış olanlar için yaş şartı olmadan emeklilik imkanı ortaya çıkabilecek.
EYT DÜZENLEMESİ SONRASI YIL VE PRİM AÇISINDAN HESAPLAMA NASIL YAPILACAK?
EYT çalışması tamamlandığında yıl ve prim şartları açısından hesaplamanın nasıl yapılacağını bakalım. Yıl şartında erkekler için 25 yıllık sigortalılık süresi düşünüldüğünde son tarihte sigortalı olan birisi için yıl şartı 8 Eylül 2024 tarihinde tamamlanacak. Kadınlar için bu süre 20 yıl olduğu için süre 8 Eylül 2019 tarihinde tamamlandı. Buna göre bugün için yani 1 Kasım 2021 tarihine göre yıl şartını tamamlayanlar 1 Kasım 1996 tarihinden önce sigortalı olan erkek vatandaşları kapsamış olacak. 1996 ile 1999 arasında sigortalı olanlar için ise şart 25 yılı tamamladıklarında dolacak.
PRİMİM TAMAM! EMEKLİ OLUR MUYUM?
EYT çalışması kapsamında yıl şartı dışında sadece primin dolup dolmadığına bakılırsa burada işe giriş tarihine göre 5000 ile 5975 gün aranacak. Yani 9 Eylül 1976 ile 23 Mayıs 1979 tarihinde ilk kez çalışmaya başlayan erkek sigortalıların 5000 günü tamamlamışsa yaşına bakılmadan emekli olabilecek. Bu durumda 24 Kasım 1998 ile 08.09.1999 tarihleri arasında sigortalı olan bir vatandaş 5975 günü tamamladığında yaş şartına bakılmadan emekli olabilecek.
Duruma kadın sigortalılar açısından bakıldığında ise 01.04.1981 ile 08.09.1981 tarihleri arasında ilk kez çalışmaya başlayan bir kadın sigortalı 5000 günü varsa yaşına bakılmadan emekli olabilecek. Bu kadın sigortalı 24.05.1998 ile 08.09.1999 tarihleri arasında ilk kez çalışmaya başlamışsa bu kez 5975 günü varsa yaş şartına bakılmadan emekli olabilecek.
ÖRNEKLERE BAK HESABINI YAP!
BİRİNCİ ÖRNEK:
Ahmet bey 15 Haziran 1991 tarihinde ilk kez sigortalı olmuş. Ahmet Bey 1972 doğumlu olsun. O tarihten buyana çalışan Ahmet Bey'in şu anda 7500 prim günü ödenmiş durumda.
Ahmet Bey için şu anda emeklilik şartları 25 yıl 53 şaş ve 5600 gün.
Baktığınızda 25 yılı 15 haziren 2016 tarihinde tamamlandı.
Primi zaten dolmuş durumda.
Buna göre Ahmet Bey yaşını bekliyor yani yaş şartına takılmış durumda. Şu anki duruma göre yaşının dolacağı 2025 yılında doğum gününde emekli olacak. Eğer EYT yasası prim ve yılı tamamlayanlarda yaşa bakılmadan emeklilik imkanı getirirse Ahmet bey prim ve yıl şartını tamamladığı için yasanın çıktığı gün emeklilik hakkına kavuşacak.
İKİNCİ ÖRNEK:
Ayşe hanım 20 Mayıs 1997 yılında ilk kez sigortalı oldu ama fazla çalışma imkanı bulamadığından 5000 günü bulunuyor. Ayşe hanım 1975 doğumlu olsun.
Ayşe hanım için emeklilik şartları 20 yıl 53 yaş ve 5900 gün olacaktır.
Buna göre 20 yıl şartı tamamlanmış ancak yaş ve prim şartı tamamlanmamıştır. Ayşe hanım primini tamamlasa bile yaş için 2028 yılını beklemek durumundadır.
Eğer EYT yasası yaş dışındaki şartları tamamlayanlar için emeklilik imkanı getirirse Ayşe hanım yıl şartı dışındaki primini 5900 'e tamamladığında emekli yaşının dolmasını beklemeden emekli olabilecektir. Hatta Ayşe hanım eğer sigortadan sonra çocuk sahibi olmuşsa doğum borçlanması da yaparak kolayca 900 gün satın alabilecektir.
ÜÇÜNCÜ ÖRNEK:
Fatma hanım 10 Eylül 1994 yılında ilk kez sigortalı olmuş ve 1974 doğumludur. Fatma hanımın prim günü ise 6500 gündür.
Mevcut şartlara göre Fatma hanım 20 yıl 51 yaş ve 5750 gün şartlarına tabidir.
Yılını ve primini tamamlamış yaş şartına takılmıştır. Dolayısıyla Fatma hanım yaşının dolacağı 2025 yılında emekli olacaktır.
EYT düzenlemesi primini tamamlayanlar için imkan getirirse Fatma hanım yasanın çıktığı gün müracaat ederek emekli olabilecektir.
DÖRDÜNCÜ ÖRNEK:
Mehmet Bey 20 08.1997 tarihinde sigortalı olmuş ve 6200 gün prim ödemiştir. Mehmet bey 1978 doğumludur.
Mevcut duruma göre Mehmet Bey 25 yıl 57 yaş ve 5900 gün şartlarına tabidir. Mehmet bey için yıl şartı 20.08.2022 tarihinde yaş şartı da 2035 tarihinde tamamlanacağından emekli olacağı tarih 2035 yılında doğum günü olacaktır. Prim şartı tamamdır.
Buna göre Mehmet Bey yaş beklemekle birlikte yıl şartını tamamlamadığı için yaş bekleyenler durumunda değildir.
EYT düzenlemesi emeklilik için yaş dışındaki şartları tamamlayanlar için çıktığında Mehmet bey yasadan ancak 20.08.2022 tarihinde yararlanabilecektir.
