Cuma salâsı nedir?

Arapça "dua" mânasına gelen salâ (salât صلات), dinî mûsikide Hz. Muhammed'e Allah'tan rahmet ve selâm temenni eden, belli bestesiyle okunan çeşitli güftelere verilen genel addır. Cami mûsikisi formları arasında yer alan ve sözleri Arapça olan salâlar okundukları yer ve zamana göre sabah salâsı, cenaze salâsı, bayram salâsı, salât-ı ümmiyye gibi adlarla anılırlar.

Bayram salâsı aynı zamanda cuma günleri de okunduğundan "bayram ve cuma salâsı" adıyla da anılır. Bu salâ bayram namazları ile cuma namazından önce müezzin mahfelinde okunurdu. Suphi Ezgi, Hatîb Zâkirî Hasan Efendi tarafından bestelendiğini kaydettiği Bayatî makamındaki bu eserin güfte ve notasını Türk Musikisi ve Türk Musikisi Klasiklerinden Temcit-Na't-Salât-Durak adlı eserlerinde neşretmiştir (bk. bibl.). Güftesini kimin yazdığı bilinmeyen bu salânın metni şöyledir:

ليس العيد لمن لبس الجديد

إنّما العيد لمن خاف من الوعيد

ليس العيد لمن ركب المطايا

إنّما العيد لمن ترك الخطايا

ليس العيد لمن بسط البساط

إنّما العيد لمن تجاوز على الصراط

ليس العيد لمن تزيّن بزينة الدنيا

إنّما العيد لمن تزوّد بزاد التقوى

ليس العيد لمن نظر أنواع الألوان

إنّما العيد لمن نظر جمال الرحمن

Camilerde salâ şu şekilde okunurdu: Müezzinler tarafından hep birlikte "Yâ Mevlâ Allah!" dendikten sonra bir müezzin "ليس" ile başlayan bir cümle okur, ardından yine birlikte "Yâ Mevlâ!.." kısmı okunurdu. Bu şekilde cümleler bittikten sonra bir müezzin tarafından "وصلّ وسلّم على أسعد وأشرف نور جميع الأنبياء والمرسلين" ibaresi terennüm edilir ve bunu müezzinlerin "والحمد لله رب العالمين" demesi takip ederdi. Böylece sona eren salânın ardından da bir dua yapılırdı. Öztuna, Büyük Türk Musikisi Ansiklopedisi'nde bu salânın ayrıca minarede de okunduğunu kaydetmekte, ancak icrası hakkında bilgi vermemektedir.

Günümüzde bu şekliyle bayram ve cuma günleri cami içerisinde salâ okuma âdeti kalkmış olup sadece bazı camilerde bu salânın dışında, değişik güfte ve bestesiyle minareden okunan bir salâ icrasına şahit olunmaktadır

Kaynak: Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi