Endometriozis, rahim içini döşeyen, endometrium olarak adlandırılan dokunun rahim dışında da bulunmasıdır. Endometriozis çoğunlukla yumurtalıklar, yumurtalık kanalları (tüpler) ve rahmin dış yüzeyinde görülür. Nadir olarak vücudun diğer bölgelerinde de görülebilir. Rahim içi doku menstrual siklus (adet siklusu) boyunca östrojen ve progesteron hormonlarının etkisi ile değişiklik gösterir. Östrojen hormonunun etkisi ile büyüyüp gelişen endometrium, menstrual siklusun ikinci yarısında östrojen ve progesteron hormon düzeylerinin düşmesi ile dökülmeye başlar. Dökülen endometrial doku menstrual kanama (adet kanaması) ile atılır. Endometriozis hastalığında, rahim dışına yerleşen endometrial dokularda da hormonal uyarılara bağlı değişiklikler görülür ve kanama olur. Bu kan, çoğu zaman atılamadığı için birikerek etraftaki doku ve organlara zarar verir. Bu hafta endometriozis hakkında sizlerden gelen soruları yanıtladım:
Endometriozis ne sıklıkta görülür?
Endometriozis, jinekologların en sık karşılaştığı problemlerden biridir. Üreme çağındaki sağlıklı kadınların yüzde 5'inde görülen endometriozis, çocuk sahibi olamayan kadınların yüzde 35-40'ında görülür.
30-40 YAŞ ARASINDA GÖRÜLÜR
Endometriozis daha çok hangi yaş grubunda görülür?
Endometriozis, üreme çağındaki kadınlarda görülür. Yani adet kanamalarının başlamasından itibaren menopoza dek geçen süre içerisinde endometriozis hastalığına rastlanır. Endometriozis hastalığının başlaması ve ilerlemesi için yumurtalıkların fonksiyonel olması gerekir. Endometriozis hastalığı en sık 30-40 yaşları arasındaki kadınlarda görülmesine rağmen son yıllarda 20'li yaşlarda da oldukça sık teşhis edilmeye başlandı.
Endometriozisin genetik veya ailesel bir nedeni var mıdır?
Yapılan çalışmalar endometriozis hastalığının genetik veya ailesel bir faktöre bağlı olduğunu göstermiştir. Annesinde veya kız kardeşinde endometriozis hastalığı olan kadınlarda endometriozis görülme olasılığı yedi kat daha fazladır. Bunun nedeni tam olarak bilinmemesine rağmen immün sistemin (bağışıklık sisteminin) o dokuları tanıyarak yok edebilmesindeki bozukluğun genetik geçişle olabileceği düşünülmektedir. Ailesinde endometriozis hastalığı olan vakalarda hastalık daha fazla yayılma ve ilerleme eğilimi gösterir.
Çikolata kisti nedir?
Endometriozis yaraları, yumurtalıklar üzerinde kanamalar yapar, hastalık ilerleyince bu yaralar yumurtalık dokusu içine yayılır. Pıhtılaşmış koyu renk kan ile dolu kistler oluşur. Bunlara çikolata kisti veya endometrioma adı verilir.
DOĞU ANADOLU'DA YAYGIN
Endometriozis nasıl teşhis edilebilir?
Endometriozis yaralarının laparoskopi ile görüntülenmesi en güvenli teşhis metodudur. Hastanın tıbbi hikayesi endometriozisi düşündürebilir ve yapılan muayenesi ile ön tanı desteklenebilir. Fakat kesin tanının konulabilmesi için endometriozisin direkt olarak görüntülenmesi gerekir. Bu işlem eskiden laparotomi dediğimiz açık ameliyat ile yapılırken günümüzde laparoskopik olarak endometriozisin kesin tanısı konulabilmektedir.
Laparoskopi sırasında endometriozisin odaklarının görülmesi teşhis için yeterli midir?
Endometriozis yaralarından alınan biyopsi hastalığın teşhisini kesinleştirse de, endometriozis yaralarının laparoskopik olarak görüntülenmesi ve incelenmesi teşhis için yeterlidir. Günümüzde birçok jinekolog bu konuda deneyimlidir. Laparoskopik inceleme ile endometriozisin tanısı kesin olarak konulabilir.
Endometriozisin bazı ırklarda daha yaygın olarak görüldüğü doğru mu?
Endometriozis, Kafkas ırkında, özellikle ülkemizin Doğu Anadolu bölgesinde yaşayan kadınlarda daha sık görülmektedir. Asya kıtasında (özellikle Doğu Asya) yaşayan kadınlarda endometriozis görülme olasılığı daha fazladır. Endometriozis hastalığı sosyo-ekonomik düzeyi yüksek olan toplumlarda daha sık görülür.
KARIN SIVISINDA ARTAN İLTİHAPLI HÜCRELER EMBRİYO GELİŞİMİNİ DURDURABİLİR
Karın içerisindeki sıvıda endometriozis hastalığına bağlı olarak nasıl değişiklikler meydana gelir?
Karın boşluğunda bulunan ve organların birbiri üzerinden kaymasını sağlayan sıvı, periton sıvısı olarak adlandırılır. Endometriozisin varlığında bu sıvının içinde bulunan hücreler ve sıvının biyokimyasal içeriği değişir. Karın içerisindeki sıvının miktarı artarken, içinde iltihaplı hücreler ve prostoglandin düzeyi de artar. Bu değişiklikler yumurtalıkların ve fallop tüplerinin fonksiyonlarını etkiler. Son yıllarda yapılan bilimsel çalışmalar, endometriozis varlığında periton sıvısının embriyolar için toksik etkiye sahip olduğunu ve embriyo gelişimini erken safhada durdurduğunu göstermiştir. Bu sebeple endometriozis hastalarının doktorları ile yakın takipte olmaları önerilir.
HAMİLELİĞİN KORUYUCU ETKİSİ OLDUĞUNA İNANILIR
Anne olmayı 30 yaşından sonraya erteleyen kadınlarda endometriozis daha sık mı görülüyor?
Gebeliğin endometriozise karşı koruyucu etkisi olduğuna inanılır. Gebeliğin daha ileri yaşlarda elde edilebilmesinin endometriozisin bir nedeni değil, sonucu olduğu da düşünülür. n Menopozdan sonra endometriozis görülebilir mi? Menopozdan sonra yumurtalıklarda östrojen hormonu üretilmediği için endometriozis görülmez. Fakat menopoz sonrası hormon tedavisine bağlı olarak veya aşırı kilolu kadınlarda vücuttaki yağ dokusunda üretilen östrojenin etkisi ile bu dönemde endometriozisin başladığı veya devam ettiği vakalar görülebilir.
Endometriozis kansere neden olur mu?
Bilimsel çalışmalar; endometriozis vakalarının ancak yüzde 1-2'sinde endometriozis yaralarının olduğu yerlerde kanser geliştiğini göstermiştir. Fakat endometriozis hastalığı olmayan kadınlarda da aynı sıklıkta kanser görüldüğü için, endometriozisin kansere dönüşmediği kabul edilir.
KANAMANIZ BİR HAFTADAN UZUN SÜRERSE RİSK VAR
Endometriozis hastalığı olan kadınların regl dönemlerinde değişiklik görülür mü?
Regl dönemleri erken yaşta başlayan ve düzenli olan kadınlarda, endometriozis hastalığı görülme olasılığı daha yüksektir. Bunun yanı sıra endometriozis hastalığı olan kadınlarda da adet döngüleri genellikle kısa sürer. Bu kadınların birçoğu regl sırasında şiddetli ağrıdan yakınır. Şiddetli ağrısı olan kadınlarda endometriozis görülme olasılığı dört kat daha fazladır. Yapılan çalışmalarda, regl kanaması bir haftadan daha uzun süren kadınlarda endometriozis görülme riskinin 2.5 kat daha fazla olduğu saptanmıştır.
Op. Dr. SEVAL TAŞDEMİR
