Zarf tümleci ile zaman, durum, hal, miktar, yön ve neden sorularının cevapları, yüklemden anlaşılabilir. Bu tümleci meydana getiren edatlardan dolayı, edat tümleci olarak da bilinir. Tek başına kullanılamayan ve bir anlam ifade etmeyen edatlar, diğer kelimeler ile bir araya getirildiğinde ortaya zarf tümleci çıkar. Zarf tümleci, direkt olarak yüklemi işaret eder.

Zarf Tümleci Nedir?

Zarf tümlecinin bir diğer adı, belirteç tümlecidir. Yüklemi, yön, zaman, durum, miktar, vasıta, şart ve neden bakımından tamamlamaya yarayan kelime gruplarına, zarf tümleci denilir. Aynı zamanda Türkçede, edatların kullanımı ile oluşturulan edat tümleçleri ile aynıdır.

Sabah, öğle, akşam, gece, yukarı, aşağı, ileri, geri gibi kelimeler, cümlede tek başlarına kullanıldıklarında zarf tümleci görevi görürler. Ancak dikkat edilmesi gereken bir nokta vardır. Bu sözcükler hal ekleri aldıkları takdirde, belirteç tümleci olmaktan çıkar.

Zarf Tümleci Nasıl Bulunur?

Öncelikle cümlenin yüklemine belli başlı sorular sorulmalıdır. Bu sorular; nasıl, ne zaman, neden, niçin ve niyedir. Zarf tümleci, cümlenin farklı yerlerinde bulunabilir. Bazen cümlenin başında, bazen de sonlarında yer alır.

Bir cümlede sadece bir zarf tümleci yoktur. Bazılarında iki veya üç tane belirteç tümlecine rastlanabilir. Genel olarak zarf tümlecinin yüklemden önce olduğuna dair bir kanı vardır. Ancak, böyle kesin bir kural söz konusu değildir.

Örnek:

• Gece olmadan eve gitmeyi düşünüyorum. (ne zaman?)
• Tembel olduğu için sınavı geçemedi. (neden?)
• Kurabiye görünce, annem aklıma geldi. (ne zaman?)
• Duraklayarak yürümeye çabalıyorum. (nasıl?)

Cümlede yüklem her zaman sonda olmayabilir. Bu durum zarf tümlecinin bulunduğu yeri etkiler. Bu nedenle, öncelikle yüklemin nerede olduğunu bulmak gerekir. Daha sonra zarf tümlecini bulmayı sağlayan sorular sorulmalıdır.

Örnek:

• Yapayalnız, bir başıma bıraktın beni ücra köşelerde. (nasıl?)
• Kazandığı para hayret edilecek kadar yüksekti. (nasıl? )
• Portakallar bittiği için kek yapmaktan vazgeçtim. (neden?)
• Televizyonu açtığımda maç çoktan sona ermişti. (ne zaman?)
• İş dünyasının önde gelen iş adamları telekonferans ile görüştü. (nasıl?)
• Sabah olmadan işleri yetiştirmem gerekiyor. (ne zaman?)

Edatlar ile oluşturulan 'edat tümleçleri' de zarf tümleci olarak kabul edilir.

Örnek:

• Manisa'ya uçakla gitmek istiyorlar. (ile)
• Markete kadar sana eşlik edebilirim. (-e kadar)
• Korkuyla birden yere yığıldı. (ile)
• Tatil için önceden 8 kişilik rezervasyon yaptırdım. (için)
• Konferansı sonlandırmak üzere son cümlesini tamamladı. (üzere)
• Bu gri kazağı oğlum için aldım. (için)
• İzmir'e doğru yola çıktık. (-e doğru)
• Yıllardır gece gündüz çalışmama karşın üniversiteyi kazanmayı beceremedim. (karşın)

Örneklerde yer alan zarf tümleçleri, edat gruplarından oluşmuştur.

Zarf Tümleci Soruları

Aşağıdakilerden hangisinde zarf tümleci vardır?

A) Kişi, kendine güvenmeye başladıkça başarılı olabilir.

B) Sınavdan çıktım ve çok yorgunum.

C) Her tesadüfe bir anlam yüklenmemelidir.

D) Köye gitmeye karar verdim.

Doğru cevap A

Aşağıdaki cümlelerden hangisinde zarf tümleci yoktur?

A) Ayşe'ye maaşını vermemeye devam ettikçe çalışmayacak.

B) Çocuk dördüncü kattan aşağı düştü.

C)Yarın sabah işe gideceğim.

D)Hadi dans edelim!

Doğru cevap D

Aşağıdakilerin hangisinde birden çok zarf tümleci vardır?

A)Hiç beklemediğim bir anda geldi bu fırsat.

B)Sabah akşam demeden bir o yana, bir bu yana koştururdu.

C)Öğlen saat 12:00 gibi kalktım.

D)Ondan ayrıldığımda, dünya başıma yıkıldı.

Doğru Cevap B