Uygur alfabesi kaç harf? Uygur alfabesi ile yazılan eserler

Uygur alfabesi kesin olarak esası bilinmeyen Arami asıllı bir Soğd alfabesinden oluşmaktadır. Bununla birlikte, İşlek Soğd el yazısı yapılan araştırmalar sonucu 7. yüzyılda kullandığı yönünde bazı bilgiler mevcuttur. Uzun dönem Türk kültürüne hizmet eden Uygur alfabesi, Türk yazısı olarak anılmaya hak kazanmıştır. Uygur alfabesi ile yazılan eserler arasında Kutadgu Bilig, günümüze ulaşan önemli eserler arasında yer almaktadır. Peki, Uygur alfabesi ile yazılan eserler nelerdir? İşte detaylar…

UYGUR ALFABESİ KAÇ HARF?

Uygur alfabesi, 3 ünlü 11 ünsüz olmak üzere toplamda 14 harften oluşmaktadır. Kökeni Soğd olan Uygur alfabesinde bir takım değişiklikler yapılmış ve Türkçeye uyarlanmıştır. Z harfi dışında bitişik harflerden oluşan Uygur alfabesi, Arap edebiyatındaki gibi sağdan sola yazılım sistemine sahiptir. Uygur alfabesinde ünlü ve ünsüz harfler kısıtlı olmakla birlikte ünlüler için kullanılan 3 işaret bulunmaktadır.

UYGUR ALFABESİ ÖZELLİKLERİ

• Uygur alfabesi kökeni Soğd olup bazı değişikliklerden geçmiş ve Türkçeye uyarlanmıştır.
• Alfabede harf sayısı toplamda 14'dür.
• Uygur alfabesi ile kütüphaneler dolusu sanat, edebiyat, din ve hukuk konularında kitaplar yazılmıştır.
• Bu alfabe ile yazılan en eski metinler 9. Asra aittir.
• Uygur alfabesi Karahoca Uygur Krallığının yıkılmasının ardından da kullanılmıştır.
• Türkler İslam dinini benimsedikten sonra Kırım ve Türkistan'daki Türk devletleri Uygur alfabesini kullanmaya devam etmiştir.

UYGUR ALFABESİ İLE YAZILAN ESERLER

ALTUN YARUK: Bu eser 10. yüzyılda Uygur bilgini Singku Seli Tutung tarafından yazılmıştır. Uygur döneminin en önemli eserleri arasında yer almaktadır. Bu eser, Çinceden Türkçeye çevrilmiş olup içerisinde ağıtlar ve şiirler bulunmaktadır. Türkçede Altın Işık şeklinde çevrilen Altun Yaruk 707 sayfadan meydana gelmektedir.

SEKİZ YÜKMEK: Sekiz Tomar olarak adlandırılan Sekiz yükmek, Uygur dönemine ait önemli eserlerden biridir. Bu eser Budizm inancının tanıtılmasına yönelik yazılmıştır. 1907 yılında yayınlanan ve Dini öğretilere sahip olan bu eser Çinceden çevrilmiştir.

KALYANAMKARA VE PAPAMKARA HİKAYESİ: Uygur dönemine ait popüler öykü kitaplarından biridir. Uygur dönemi eserleri arasında yer alan Kalyanamkara ve Paramkara Hikayesinin konusu iyi yürekli bir şehzadeyi anlatmaktadır.

MAİTRİSİMİT: Bu eser Buda'nın hayatından kesitler taşımaktadır. Yaklaşık olarak 28 bölümden oluşan Maitrisimit, Türk Edebiyatının ilk tiyatro eseridir.

Uygur alfabesi ile yazılan diğer eserler ise şunlardır;

• Huanstuantif
• Kuanşi im Pusar
• İki Yıltız Nom
• Irk Bitig
• Doğu Türkistan Yazmaları
• İnsadi Sudur
• SİNE-Uşi Yazıtları
• Yitiken Sudur
• Kşanti Kılguluk Nom Bitig
• Küentso Biyografisi
• Yitiken Sudur

UYGUR ALFABESİ NE ZAMAN KULLANILDI?

Uygur alfabesinin Türkler tarafından tam olarak ne zaman kullanıldığında dair bir kanıt bulunmamaktadır. Ancak, işlek Sogd el yazısının 7. Yüzyılda ortaya çıkmıştır. Bu açından Uygur alfabesinin 8. yüzyılda Doğu Türkistan'da yaşayan Türkler tarafında kullandığı yönünde görüşler bulunmaktadır. Ayrıca Koço Uyfur Kağanlığının kurulmasının ardından 9. Yüzyılın ortalarından itibaren Uygur alfabesinin yayılım gösterdiği düşünülmektedir.

Uygur alfabesi harfleri ise aşağıda yer almaktadır;

UYGUR ALFABESİNİ KİM ÇÖZMÜŞTÜR?

Uygur alfabesi F. W. K. Müller tarafından 1898-1914 yıları arası çözülmüştür. Kazılar Doğru Türkistan'da yapılmıştır. Sonuç olarak çıkarılan yazmaların büyük bir kısmının o dönemin Türkçesi (Uygur Türkçesi) olduğu yönündedir. Uygur harfli bu yazmaları Müller, Moğol yazılarından yardım alarak çözmüştür.