Milli Cemiyetler Nelerdir, Hangileridir? Yararlı Ve Milli Cemiyetlerin İsimleri, Ortak Özellikleri ve Amaçları

Anadolu halkı, her zaman bağımsızlığına düşkün, dinine ve milletine sadık bir halk olmuştur. Bu nedenledir ki 1071 yılında Anadolu'ya girildiğinden beri bu topraklardan sökülüp atılması mümkün olmamıştır. Mütareke döneminde de bu durum değişkenlik göstermemiştir. Türk milleti, milli cemiyetler aracılığıyla bulundukları bölgede kurtuluş için örgütlenmelere katılmış ve milli mücadeleye katkı sağlamış, vatanlarını korumuşlardır.

Milli Cemiyetler

Milli mücadelenin ilk örgütsel geçmişi olarak da bilinen Milli cemiyetler, İtilaf Devletleri ile Osmanlı Devleti arasında imzalanan ve Sevr Antlaşması sonrasında ortaya çıkmış olan cemiyetlerdir.

1-) Şarki Anadolu Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti

Doğu Anadolu bölgesinde kurulmuştur. Merkezi Erzurum olan cemiyetin aynı zamanda Elazığ şubesi de bulunur. Şarki Anadolu Müdafaa-i Hukuk Cemiyet, Mustafa Kemal Atatürk'ün desteği ile birlikte iyice güç kazanmış ve bu bölgenin düşman işgalinden kurtulmasına büyük katkı sağlamıştır.

2-) İzmir Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti

İsminden de anlaşılabileceği gibi, İzmir merkezli bir cemiyettir. Halit ile Nail Beyler tarafından kurulan cemiyet, Milli mücadele İzmir ve ege bölgesinin düşman işgalinden kurtulması için büyük çabalar sarf etmiş, bu konuda önemli bir yer edinmiştir.

Bu milli cemiyet 1 Aralık'ta kurtuluş bildirgesini yayınlamış ve 1919 yılında bir başka yararlı milli cemiyet olan Heyet-i İlmiye ile güçlerini birleştirmiştir. Bu cemiyet diplomatik ilişkilere verdiği büyük önem ile öne çıkmaktadır. Vatan ve millet için faydalı işler yapan çok önemli bir cemiyet olmuştur.

3-) İstihlası Vatan Cemiyeti

Manisa merkezli olan bu milli örgüt daha sonraları gerçekleşecek olan bir kongre ile İzmir Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti ile birleşerek çalışmalarına bu şekilde devam etmiştir. Bu aynı zamanda düşmana "tek yürek" olunduğunun da güçlü bir mesajıdır. İstihlası Vatan Cemiyeti, Ege'de bulunan en öncü cemiyetlerin başında sayılmakta ve gösterilmektedir.

4-) Trakya Paşaeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti

İsminden de anlaşılacağı üzere bu cemiyet de Trakya merkezlidir ve kuruluşu bu topraklarda gerçekleşmiştir. Türk Milli hareketinin en değerli unsurlarından bir tanesidir.

Trakya bölgesinde Talat Paşa'nın direktifleriyle kurulmuş olan Cemiyet, 1920 yılında Lüleburgaz'da bir kongre de düzenlemiştir. Milli mücadeleye katkıları yadsınamaz olan çok değerli bir cemiyettir.

5-) Trabzon Muhafaza-i Hukuku Milliye Cemiyeti

Trabzon merkezli olan faydalı cemiyet, Karadeniz bölgesindeki teşkilatlanma ve milli bilinç açısından oldukça önemli olan, üzerinde büyük bir yük bulunan, çalışkan bir cemiyettir. Bu cemiyet, Trabzon çevresindeki illerde kurulmaya çalışılan Pontus Rum Devleti'ni engellemek ve buranın Türk kalmasını sağlamaktır.

Bilindiği üzere Sevr antlaşmasından sonra Batılılar burada bir Pontus Rum devleti kurarak Eski Bizans'ı yeniden ayağa kaldırmak ve tüm dünyaya güçlü bir mesaj vermek istiyorlardı. Fakat bunda elbette muvaffak olamayacaklardı.

6-) Kilikyalılar Cemiyeti

Kilikyalılar Cemiyeti 1918 senesinde İstanbul'da kurulmuştur. Ermenilerin ve Fransızların işgallerini önlemek için kurulmuş değerli bir cemiyettir.

Milli Cemiyetlerin Ortak Özellikleri

• Milli cemiyetler, basın – yayın yoluyla Anadolu'da yaşananları, gerçekleri ve buranın aslında Türk bir yapıya sahip olduğunu yerli ve yabancı kamuoyuna anlatmaya çalışmışlardır. Halkı bilinçlendirme görevlerini almışlardır.
• Silahlı mücadele vermeyi amaç edinmişlerdir. Bu silahlı mücadelede temel motivasyon, işgal edilen bölgeleri düşman işgalinden kurtarmak ve işgal edilmemiş olan bölgelerin de işgal edilmesini önlemektir.
• Mahalli özellikte bile kurulsalar çalışmaları tamamen milli bir birliği amaçlamaktadır. Tüm yararlı cemiyetler bölünme değil birleşmeden yanadırlar. Milli hakları hepsi savunmuş ve milli hareketin değerli birer parçası olmuşlardır.
• Milli devlet formülünü gerçekleştirmede araç fertler değil bu milli cemiyetler olmuştur. Bu cemiyetlerin hiçbirinde kişisel hedef, hırs ve plan yoktur. Türk halkı ortak olarak bu cemiyetlerde çalışarak milli bağımsızlığı hedeflemişlerdir.
• Mütareke dönemi olarak adlandırılan Sevr sonrası dönemde ateşkes uygulanması adına yapılan düşmanın tüm işgallerine karşılık olarak çeşitli bölgelerde büyük tepkiler vardır ve bunlar bu cemiyetler aracılığıyla doğru bir şekilde aktarılmıştır. Anadolu dört bir yandan düşman işgaline bu cemiyetler yardımıyla ayaklanmıştır.
• Bu cemiyetler milli bağımsızlık ve egemenlikten başka bir amaç edinmemişler, manda ve himayeyi kesin ve net bir dille reddetmişlerdir.

Yararlı Cemiyetler

Milli mücadele dönemindeki yararlı cemiyetler, aşağıdaki gibidir:

• Trakya – Paşaeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti
• Trabzon Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti
• Doğu Anadolu Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti
• İzmir Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti
• Kilikyalılar Cemiyeti
• Anadolu Kadınları Müdafaa-i Vatan Cemiyeti
• Milli Kongre Cemiyeti