İyelik (aitlik) eki nedir? İyelik eki örnekleri ve konu anlatımı

İyelik ekleri aitlik belirten eklere verilen isimdir. Eski Türkçedeki iye kökünden türemiş olan bu sözcük iye sözcüğünün anlamı olan sahip kelimesinin anlamını da taşımaktadır. Geldiği isimlerde o sözcüğün kime ya da neye ait olduğunu anlatmak için kullanılmaktadırlar.

İYELİK EKİ NEDİR?

İyelik ekleri, isim veya isim soylu sözcüklere gelir ve aitlik belirtir. Sonuna geldikleri ismin kime veya neye ait olduğuna belirtmekte kullanılan iyelik ekleri, "iye" sözcüğünden gelmektedir. İye kelimesi günümüz Türkçesine eski Türkçeden geçiş yapmış olup sahiplik anlamına gelmektedir. İyelik eklerinin bir diğer adı da sahiplik ekleridir.

Türkçe dilinde iki ek türü vardır bunlardan birisi çekim eki, diğeri de yapım ekidir. Çekim ekleri sonuna geldikleri sözcüklerin anlamlarını değiştirmezken yapım ekleri sonlarına geldikleri sözcüklerin yepyeni bir anlama sahip olmasına yardımcı olmaktadır. İyelik ekleri, çekim eklerinin bir türüdür ve hangi şahsı ifade ediyorlarsa ona göre çekimlenirler.

İYELİK EKİ KONU ANLATIMI

İyelik ekleri şahıslara göre farklı olarak çekimlenir. Şahıs isimleri; ben, sen, o, biz, siz ve onlardır. Ben, sen ve o şahıs isimleri tekil şahıs diye adlandırılırken biz, siz ve onlar çoğul şahıs olarak adlandırılmaktadır. Her bir şahıs için farklı iyelik ekleri bulunmaktadır.

Ben (1. Tekil)	-ım, -im, -um, -üm
Sen (2. Tekil)	-ın, -in, -un, -ün
O (3. Tekil)	-ı, -i, -u, -ü
Biz (1. Çoğul)	-mız, -miz, -muz, -müz
Siz (2. Çoğul)	-nız, -niz, -nuz, -nüz
Onlar (3. Çoğul)	-ları, -leri

Bu kullanımları örnekleri aşağıda verilmiştir:

• İyelik eki almış 1. Tekil kişi: Benim
• İyelik eki almış 2. Tekil kişi: Senin
• İyelik eki almış 3. Tekil kişi: onun
• İyelik eki almış 1. Çoğul kişi: Bizim
• İyelik eki almış 2. Çoğul kişi: Sizin
• İyelik eki almış 3. Çoğul kişi ise onların şeklinde çekimlenmektedir.

İYELİK EKİ ÖRNEKLERİ

Türkçe dilinle isim veya isim soylu sözcüklerin sayısı fazladır ve bu sözcükler sesli ya da sessiz bir harf ile bitiyor olabilirler. Sessiz harf ile biten isimlerin sonunda iyelik eklerini değiştirmeden eklerken sesli bir harfle biten sözcükte iyelik ekinde bulunan sesli harf düşer. Sesli harfin düşmesi olayının diğer bir adı da ses düşmesidir ve ses düşmesi sadece 1. Ve 2. tekil şahıslara gelen iyelik eklerinde uygulanmaktadır. 3. Tekil şahıslara gelen iyelik eklerinde ise kaynaştırma harfi adı verilen y, ş, s ve n ünsüzleri araya girmektedir. Bunlara örnek vermek gerekirse:

Sessiz Harf ile Biten Sözcük	Sesli Harf ile Biten Sözcük
Defter+im = Defterim (1. Tekil)	Masa+ım = Masam (1. Tekil)
Defter+in = Defterin (2. Tekil)	Masa+ın = Masan (2. Tekil)
Defter+i = Defteri (3. Tekil)	Masa+ı = Masası (3. Tekil)
Defter+imiz = Defterimiz (1. Çoğul)	Masa+mız = Masamız (1. Çoğul)
Defter+iniz = Defteriniz (2. Çoğul)	Masa+nız = Masanız (2. Çoğul)
Defter+leri = Defterleri (3. Çoğul)	Masa+ları = Masaları (3. Çoğul)

İYELİK EKLERİ KESMEYLE AYRILIR MI?

Özel adlara gelen bazı ekler kesme işareti ile ayrılırken bazı ekler ayrılmamaktadır. TDK zaman zaman bu kullanımlarla ilgili değişikliğe gidebilmektedir. Özel adlara gelen eklerden hangilerinin ayrılıp hangilerinin ayrılmayacağını çözmek için kolay bir yol vardır. Özel isimlere gelen çekim ekleri kesme işareti ile ayrılırken yapım ekleri kesme işareti ile ayrılmamaktadır. Yani özel isimlere gelen iyelik ekleri kesme işareti ile ayrılır. Çünkü iyelik ekleri çekim ekleridir.

İLGİ VE İYELİK EKLERİ

İlgi ekleri de iyelik ekleri de isim tamlamalarında kullanılmaktadır. Bu iki ek sık sık karıştırılmaktadır. İsim tamlamalarında önce gelen kelimeye tamlayan denirken sonra gelene tamlanan denmektedir. Nadir de olsa tamlamalar ters kurulmuş olabilir bu gibi durumlarda ait olunanın tamlanan ait olanın tamlayan olduğu unutulmamalıdır. Bir örnek vermek gerekirse:

• Camın Buğusu

Buğu kime ait sorusuna verilecek olan cevap camadır. Bu cümlede tamlayan cam tamlanan ise buğudur. İlgi eklerinin diğer adı tamlayan ekleri, iyelik eklerinin diğer adı ise tamlanan ekleridir. Yani bu örnek cam+ın sözcüğündeki -ın eki ilgi eki, buğu+u sözcüğündeki -u eki de iyelik ekidir.