Türkçede birleşik fiiller fiilimsi eki alır mı? Yardımcı eylemle kurulmuş birleşik fiiller fiilimsi olur mu?

Birleşik fiiller ya da diğer bir adıyla bileşik fiiller, özünde, bir eylemi gerçekleştirmek üzere birden çok kelimenin birlikte kullanılması ile meydana getirilmiş fiiller olarak bilinmektedir. Bazı bileşik fiiller birlikte, bazıları ise iki ayrı sözcük halinde yazılmaktadır. Fiilimsiler ise fiil köklerine gelen isim, zarf ya da sıfat ekleriyle dönüşen kelimelerdir. Bu iki tür kelimenin birbirine ek olarak gelip gelmediği ise Türk diline ilgi duyan kişiler için merak konusudur.

Birleşik Fiiller Fiilimsi Eki Alır Mı?

Birleşik fiiller, fiilin türemiş hallerinden bir tanesidir. Birleşik fiiller türemek adına kip ve çekim eki alabilirler, fiilimsiler ise kip ve çekim eki alamazlar. Fiilimsinin alabildiği ekler isim, sıfat ve zarf eklerini alabilirler. Birleşik fiiller bu nedenle fiilimslerin aldığı ekleri alamazlar.

Elinden Geleni Yapmak Birleşik Fiil Mi?

Elinden geleni yapmak, -maya bak- ekinden dolayı birleşik fiil sayılır. Bir yapının bir şeyi elde etmeye çalıştığı ya da yapmaya çalıştığı durumlarda aldığı ekler genelde fiili birleşik fiile çeviren durumlardır. Tutmaya çalışmak, itmeye çalışmak, söylemeye çalışmak gibi fiiller birleşik fiillerdir. Dolayısıyla evet, elinden geleni yapmak bir bileşik fiildir.

Fiilimsiler Hangi Ekleri Alır?

Fiilimsiler isim, sıfat ve zarf ekleri almaktadırlar. Aşağıda paylaştığımız tabloda fiilimsilerin alabildiği bütün ekler sıralı şekilde gösterilmiştir.

Birleşik Fiil Nedir?

Birleşik fiiller ya da diğer bir adıyla bileşik fiiller, özünde, bir eylemi gerçekleştirmek üzere birden çok kelimenin birlikte kullanılması ile meydana getirilmiş fiiller olarak bilinmektedir. Bazı bileşik fiiller birlikte, bazıları ise iki ayrı sözcük halinde yazılmaktadır

Birleşik fiiller kendi içerisinde dört adet alt dala ayrılmaktadırlar:

Bunlar sırasıyla şu şekildedir:

• Yeterlilik
• Tezlik
• Süreklilik
• Yaklaşma

Şimdi sırayla bunları özellikleri ve örnekleri ile ele alalım.

Yeterlilik: Yeterlilik bileşik fiili, herhangi bir fiil ile, bil- fiilinin birleşmesi sonucunda meydana gelir. Fiiller arasında "a" ya da "e" harflerinden birisi gelir. Yeterlilik, cümleye "gücü yetme ya da olasılık" anlamını vermektedir. Soru olarak kullanıldığında ise rica anlamını katmaktadır. Örneklerle pekiştirelim:

• Eğer sınava gecikirsem öğretmenim sinirlenebilir (olasılık bildiren)
• Akademisyen olabilmem için çok fazla çalışmam lazım. (gücü yetme durumu)
• Yarın Üsküdar'a gezmeye gidebiliriz, ne dersin? (olasılık bildiren)
• O kadar yoruldum ki tüm gün uyuyabilirim. (olasılık bildiren)

Aynı zamanda yeterlilik bileşik fiili olumsuz olduğunda bil- fiili düşmektedir ve kelimeye olumsuzluk eki eklenmektedir.

• Yıllardır uğraşmama rağmen subay olamadım.
• Bir ay sürem bile olsa bu projeyi yetiştiremem.

Yeterlilik bileşik fiili geniş zamanın olumsuzluk eki ile karıştırılmamalıdır. Fiilin ardından -a, ve -e ekleri bulunuyorsa bu yeterlilik fiilinin olumsuzu, eğer yoksa da geniş zamanın olumsuzu olmaktadır.

• edebilirim / edemem (yeterlilik fiili)
• ederim / etmem (geniş zaman)

Tezlik: tezlik fiili, herhangi bir fiil ile ver- fiilinin birleşmesi ile meydana gelmektedir. Fiillerin arasında, Türkçe'de bulunan dar ünlülerden biri gelir (ı, i, u, ü,). Adından da anlaşılabileceği gibi tezlik fiili cümleye acele, çabukluk, yani 'tezlik' anlamı katar.

• İspanyol kaleci De Gea, elini son anda köşeye uzatarak penaltı vuruşunu kurtarıverdi.
• Arkadaşlar, uzun bir sürenin ardından buluşunca birbirilerine doğru koşuverdiler.

Tezlik fiiline eğer olumsuzluk eki olan -ma, -me ekleri, asıl eylemden sonra gelirse bu durum önemsizlik bildirir. Yardımcı fiil olan ver-den sonra gelirse de olumsuz tezlik bildirmektedir.

• O gömleği de almayıver. (önemsizlik bildirir)
• Her işe burnunu sokuverme. (olumsuz tezlik durumu)

Süreklilik: fiilin sonuna -dur, -kal, -gel ve -koy fiillerinin gelmesi sonucunda meydana gelir. Fiillerin arasında "e" ile "a" harflerinden biri mutlaka gelir. Adı üzerinde cümleye süreklilik anlamı getirir.

• Eski Roma'da, her 2 yılda bir konsül seçimleri gerçekleştirilirdi. Bu, uzun yıllar boyu süregelen bir sistemdi.
• Yemeği bu akşam ben yaparım, seni ödevinden alıkoymak istemem.

Yaklaşma: fiilin sonuna yaz- ekinin gelmesi ile meydana gelir. Fiillerin arasın aynı süreklilikte olduğu gibi "a" ya da "e" harflerinden biri mutlaka gelir. Eylemin neredeyse olduğunu belirtmek için kullanılır. Artık Türkçede pek fazla kullanımı görülmez.

• Okul koridorunda yürürken düşeyazdım.
• Ani fren sesini duyunca korkudan öleyazdım.
• Resmen heyecandan kalbim durayazdı.

• #Birleşik Fiiller