"Türkiye'ye gitmek üzere Batum'a 70 bin Çerkes geldi, günde ortalama yedisi ölüyor. Trabzon'a çıkartılan 24 bin 700 kişiden şimdiye kadar 19 bini öldü, Samsun civarındaki 110 bin göçmenden de her gün 200'ü can veriyor."
Bu cümleler 1864'te Rusya'nın sürgüne gönderdiği Çerkeslerin durumunu ülkesine rapor eden o dönemki Rus Çarlığı'nın Trabzon konsolosuna ait.
1864 sürgününde 500 binden fazla insanın hayatını kaybettiği tahmin ediliyor. Çerkesleri sürgüne götüren süreç ise Ruslar'ın 1860'larda Kafkasya'yı ele geçirmek istemesiyle başlıyor. Ancak bu duruma başta Çerkersler olmak üzere Kafkas halkları direniş gösteriyor. Rusya, 1864'te savaşı kazanmasının ardından, kendilerine itaat etmeyi reddeden Çerkesler ve diğer Kafkas halklarını vatanlarından sürgün ediyor.
Sayıları net olarak bilinmese de 1,5 milyon ile 2 milyon 200 bin arasında rakamlar telaffuz ediliyor. Tarihçi Kemal Karpat'a göre 1859-1879 arasında çoğu Çerkes olmak üzere yaklaşık iki milyon Kafkasyalı sürgüne uğradı. Bunların sadece 1.5 milyonu yerleşim yerlerine ulaşabildi.
ÇERKEZ SOYKIRIMI BÖYLE ANILDI-TIKLAYIN
500 bin kişi öldü
Çerkesler derme çatma gemilerle Osmanlı'nın Karadeniz'deki limanlarına doğru sürüldüler. Ancak açlık, salgın hastalıklar, bazı gemilerin batması sonucu 500 bin kadar insanın yolda hayatını kaybettiği tahmin ediliyor. Karaya çıkanların büyük bölümü de salgın hastalıklardan öldü. İstanbul ve Karadeniz kıyılarına gelen Çerkeslerin bir kısmı İstanbul ve Anadolu'ya yerleştirildi. Bir kısmı ise önce Balkanlar'a, Osmanlı buradaki hâkimiyetini yitirince de Ortadoğu'ya taşındı. Bugün Ürdün, Suriye ve Filistin'de çok sayıda Çerkes yaşıyor.
Yıllarca bu acıyı kendi içlerinde yaşamayı tercih eden Çerkesler artık atalarının sürgün edilmesini, her yıl 21 Mayıs'ta, yani savaşın resmen bittiği tarihte anarak dünyaya da "unutmadık" mesajı veriyor.
