Basra neden ayaklandı?

BASRA'DA NELER OLUYOR?

Irak'ın Basra kentinde tansiyon dorukta. Basra halkı, Irak hükümeti ve İran'a yönelik ayaklanma başlattı. Hükümet binaları, Şii parti binaları, Haşdi Şabi karargahı ve İran konsolosluğu basılarak, ateşe verildi. Irak güvenlik güçlerinin ateş açması sonucu ölenlerin sayısı ise giderek yükseliyor. Peki Irak'ta ayaklananlar kimler, Şii halk neden Şii iktidar ve İran'a tepki gösteriyor. Merak edilen bu soruları, Taha Dağlı sabah.com.tr için yanıtladı.

ŞİDDET OLAYLARI NE ZAMAN BAŞLADI?

Basra'da halk ilk olarak 8 Temmuz'da ayaklanma başlattı. Gösterilerde kamu hizmetinin yetersizliği, elektrik ve su kesintileriyle, işsizliğe tepki vardı.

Şİİ HALK Şİİ İKTİDARA MI KARŞI GELİYOR?

Basra halkının çoğunluğu Şii. Şiilerin ayaklandığını görüyoruz. Hedefte Irak merkezi hükümeti var. Merkezi hükümet de Şiilerin elinde. Buna karşın Basra'da sokaktaki eylemcilere ateş açan da Irak hükümet güçleri. Yani Şii halk ile Şii iktidar karşı karşıya gelmiş durumda.

BASRA HALKI İRAN'A NEDEN TEPKİLİ?

İran 2003'teki işgal sonrası Irak'ta hem askeri hem siyasi hem de ekonomik yönden büyük etki alanı oluşturdu. Irak'ta özellikle Maliki hükümeti döneminde İran etkisi iyice arttı. Irak halkı ise İran politikalarından rahatsızlık duymaya başladı.

ARAP ŞİİLİĞİYLE İRAN ŞİİLİĞİ ARASINDAKİ BİR GERGİNLİK VAR MI?

Irak'ta görünen manzara; Arap şiilerle İran şiileri arasında bir gerginliğin olduğu yönünde. Irak'ta Şii lider Mukteda Sadr, son seçimin galibiydi. Yeni hükümet halen kurulamadı. Mukteda Sadr, İran'ın Irak üzerindeki etkisine karşı olan bir lider. Sistani'nin de böyle bir duruşu var. İki önemli figürün Irak'taki İran hegemonyasına tepkisi, İran politikaları nedeniyle enerji ve petrol gelirlerinin halka yansımaması gibi etkenler Irak'ta Arap şiilerin Fars Şii duruşuna tepki göstermesine yol açtı.

MUKTEDA SADR KİMDİR?

Mukteda Sadr önemli bir Şii lider. 2003'teki ABD işgaline tepki gösteren ve buna silahlı direnişle katılan, o dönem Mehdi Ordusunu kuran bir lider. Sadr daha önce Maliki iktidarına karşı da ayaklanma başlatmış. Parlamento önünde eylem çağrısı yapmıştı, o çağrıların ardından Irak meclisi basılmıştı. Sadr, İbadi iktidarına da İran konusunda tepkiliydi. Son seçimin galibi olan da Mukteda Sadr'dı.

HAŞDİ ŞABİ DE BİR KRİZE YOL AÇTI MI?

Haşdi Şabi Şii bir milis gücü. 2014 Haziran'da DEAŞ terör örgütünün Irak'taki eylemleri sonrası İran tarafından kuruldu. Haşdi Şabi özellilke Tikrit ve bölgesinde Sünnilere karşı soykırım yapmakla suçlanmıştı. Ama bugün gelinen noktada Şii Haşdi Şabi'ye karşı Basra halkının da tepkisi var. Haşdi Şabi'yi kuran isim İran devrim muhafızlarının komutanlarından General Kasım Süleymani. Haşdi Şabi daha sonra Irak ordusunun bir parçası haline de getirildi. Bu sayede 2016 Ekim ayındaki Musul operasyonuna da katıldı.

NEDEN ÖZELLİKLE BASRA AYAKLANDI?

Basra İran sınırında, petrol zengini bir bölge. İran ise, Irak petrolleri konusunda Irak hükümeti üzerinde çok etkili baskı politikası uygulayabiliyor. Kerkük'te de bunu yapıyor. Aynı zamanda su kaynakları ve elektrik konusunda da Irak'tan faydalanıyor. Basra halkı ise gelire rağmen ekonomik sıkıntının sürmesi ve petrolden elde edilen gelirlerin halka yansımamasından şikayetçi. Bundan da İran'ı ve İran'la birlikte hareket eden hükümeti suçluyor.

GÖSTERİCİLER ŞU ANA KADAR BASRA'DA NERELERİ HEDEF ALDI?

Basra valiliği basıldı, ateşe verildi. Basra'daki Şii parti binaları da basıldı. TV binaları, İran konsolosluğu ve Haşdi Şabi'nin Basra'daki karargahı da hedef alındı.

IRAK GÜVENLİK GÜÇLERİNİN SALDIRILARI?

Irak güvenlik güçleri Basra'da ayaklanan halka ateş açtı. Zaten gösterilerin ilk günlerinde açılan ateş sonucu 1 kişinin hayatını kaybetmesi üzerine tepki daha da arttı. Şu ana kadar 20 kişi hayatını kaybetti, 50'den fazla da yaralanan oldu.

BASRA'DA DAHA ÖNCE DE MEZHEP ÇATIŞMALARI YAŞANMIŞTI

2003 ABD işgalinde önemli bir nokta olan Basra'da 2006-2007 yıllarında mezhep çatışmaları yaşanmıştı. Aynı dönemde bu çatışmalar Lübnan'da da görülmüştü. Süreçte Irak'taki Sünniler siyasetten, askeriyeden tasfiye edildi. Bunu yapan en önemli figür eski Irak Başbakanı Nuri Maliki'ydi. Sünni Cumhurbaşkanı Tarık el Haşimi hakkında tutuklama kararı çıkarmıştı. Sünni-Şii çatışmaları sonrası Sünnilere yönelik tasfiye sürecinin ardından bugün Irak'ta İran etkisine karşı Şiiler arasında bir çatışma görülüyor.

BASRA İRAN'A BİR MESAJ MIDIR?

İran 2001 sonrası özellikle de 2003 Irak işgaliyle birlikte bölgede etki alanlarını genişletti. Lübnan, Yemen, Irak, Suriye'de hem askeri hem siyasi olarak hegemonya oluşturdu. Şu an ise Suriye'de İran varlığı ABD ve İsrail tarafından tehdit altında. Yemen'de Suudi Arabistan'la çatışıyorlar. Irak'ta ise Arapların İran'a yönelik tepkisi var. İran halkı da geçtiğimiz Aralık ayında ekonomik kriz nedeniyle sokağa dökülmüş ve İran rejiminin Suriye, Yemen ve Lübnan'daki askeri harcamalarına tepki göstermişti.