Külkedisi, Kırmızı Başlıklı Kız, Pamuk Prenses ve 7 cüceler… Birçoğumuz bu masallarla büyüdük ve çocuklarımızı da yine bu masallarla büyütmeye devam ediyoruz. Hala pek çok olaya iyimser bakabilmemizde ve bir gün doğru olanın kazanacağına inanmamızda ise hiç eskimeyen, büyüsünü kaybetmeyen ve çocukluğumuzun vazgeçilmezi masalların etkisi büyük. İşte bu yüzden uzmanlar her fırsatta; ebeveynlerle çocuk arasındaki en güzel paylaşımlardan biri olan masal anlatımının önemi üzerinde duruyor, anne babaları bu konuda teşvik ediyorlar. Çocukların hayal dünyasının da gelişiminde önemli bir yere sahip olan masallarla ilgili merak ettiklerinizi Psikolog Serap Duygulu anlattı.
Masalların amacı: İdeal insana ulaşmak
Çocukların ve zamanında kendi çocukluklarımızın vazgeçilmezi masallar, hayatımızda masal deyip geçilemeyecek kadar önemli bir işleve sahiptir. Genellikle çocukları oyalamak için ve uyumalarını kolaylaştırıyor düşüncesiyle okuyup, anlattığımız masalların çocukların gelişiminde ne kadar etkili oldukları yapılan pek çok araştırmayla da kanıtlanmış durumda. Masal dediğimiz öyküler, çok geniş bir yelpaze içinde farklı birçok öğeyi içine alıyor ve aslında ideal insan olmaya giden yolu; basit, gündelik bir anlatımla dinleyene sunmayı amaçlıyor. Masallarda içerik olarak ideal insana ulaşmak var ve bu insanı oluşturacak en önemli değerler birbirine bağlı birtakım olaylarla olabilir hale getiriliyor.
Yaşa uygun masal seçilmeli
Bütün masallar mutlu sonla bitmez ve her zaman güzel olaylardan bahsetmez. Bazen ölümler, kaçırmalar, hırsızlıklar, kötü insanlar gibi pek çok olumsuz olay ve kötü karakter bulunur. Dolayısıyla çocuklara masal anlatmak özellikle bu açıdan çok önemlidir. Çocuğun yaşına göre masal seçilmeli, olumsuz etkilenmesi engellenmelidir. Masalların yaşlara göre dağılımı şu şekilde olmalıdır:
1-2 yaşlar arasında anlatılan masallar eğlenceli karakterlerden oluşmalıdır. Bu kadar küçük yaş grubundaki çocuklar masal dinlerken kelime haznesini geliştirerek, bir konuyu takip etme becerisini kazanacaktır. Bu nedenle kısa ve basit öyküler seçilmelidir.
3 yaşından itibaren çocuklar artık daha uzun masalları takip edebilirler. Kolay sıkılmazlar ve bazı olumsuzlukların farkındadırlar. Seçici davranmak koşuluyla kahraman ve masal zenginliğine gidilebilir. Yanlış ve doğru kavramlar çocuğun anlayacağı bir dilde anlatılabilir.
4-5 yaşlarına gelmiş çocuklar artık gerçek ve hayalin farkındadır. Nelerin olup nelerin olamayacağını bilir. Ancak masal olarak dinlemekten büyük keyif alır. Bu yaşlarda aynı zamanda farklı insanlarla ve karakterlerle özdeşleşme başlamıştır. Olumsuz özellikler ile olumlu özellikleri bilip kendine göre çıkarımlarda bulunabilir. Dinlediği masallarla ilgili olarak çok fazla soru sorar.
5 yaşından sonra okulöncesi dönemi başlar ve çocuk masalı bütün olarak algılar, anlamakta sorun yaşamaz. Merakı ve soruları artarak devam eder. Masal üzerine kendi yorumları gelişir. Bazı masalların sonuçlarına itiraz ederek, kendi sonucunu oluşturmaya başlar, kendi masallarını yaratır. Anlatmaktan, anlattıklarının dinlenmesinden çok hoşlanır.
Okuma biçimi ve ses tonuna dikkat edilmeli!
Masal okurken masalın seçimi kadar önemli olan bir diğer unsur, masalın okunma biçimi ve kullanılan ses tonudur. Anlatımda tekdüzelik kadar, abartıdan da kaçınmak gerekir. Vurgu, elbette çok önemlidir ve çocuğun ilgisinin dağılmasını engeller, heyecanın sürmesini sağlar. Ancak "Kırmızı Başlıklı Kız" türündeki bir masalı anlatırken, zaten korkutucu öğeler barındıran masalın iyice abartılması, kurdun sesinin çok güçlü ve korkutucu olarak verilmesi çocuğu sadece masaldan uzaklaştırmakla kalmaz, kitaplara karşı da olumsuz tepkiler geliştirmesine yol açabilir. Masal dinlerken çocukların masal karakterleriyle özdeşleştiklerini ve hayallerinde o kahramanın yerine geçtiklerini unutmamak gerek.
