Meydanlarda iktidar ile muhalefet arasında "evet", "hayır" kavgasına sahne olan referandum için son dönemece girildi. Bayramın hemen ardından 12 Eylül Pazar günü 49 milyon 446 bin 269 seçmen anayasa değişikliği paketinin kaderini belirlemek için sandığa gidecek.
Siyasi parti liderlerinin miting meydanlarında referandum kavgası devam ederken, gözle r de bu hafta sonunda yapılacak referandumdan çıkacak sonuca çevrildi. İktidarın "evet" , CHP ve MHP'nin "hayır", BDP'nin ise "sandığı boykot" kampanyası yürüttüğü referandumun sonucunu ise 49 milyon 446 bin 269 seçmenin iradesi belirleyecek. 12 Eylül'de 151 bin 546 s andıkta oy kullanılacak ve sandıklarda da 1 milyon 61 bin 137 kişi görev yapacak.En çok seçmen ise İstanbul ilinde. 12 Eylül'de İstanbul'da 7 milyon 400 bin 172 seçmen oy kullanacak. İstanbul'un yanısıra Ankara, 2 milyon 919 bin 143, İzmir 2 milyon 526 bin 569 seçmen sayısı ile referandumun kaderini belirleyecek iller olacak.
MALİYETİ 154 MİLYON 989 BİN TL
Referandum için 70 ton kağıt harcanırken, 965 bin 853 zarf basıldı. Referandumun maliyeti ise 154 milyon 989 bin 528 lirayı buldu.
SEÇMEN SAYISI ARTTI
Rakamlar seçmen sayısının arttığını ortaya koyarken, 28 Mart 2004'teki yerel seçimlerde seçmen sayısı 43 milyon 552 bin 931, sandık sayısı 173 bin 748, 22 Temmuz 2007'deki genel seçimlerde seçmen sayısı 42 milyon 553 bin 41, sandık sayısı 158 bin 700, yine 21 Ekim 2007'de yapılan referandumda seçmen sayısı 42 milyon 629 bin 733, sandık sayısı 134 bin 700, 29 Mart 2009'deki yerel seçimlerde de seçmen sayısı 48 milyon 6 bin 650, sandık sayısı da 174 bin 902'ydi.
KADIN SEÇMEN DAHA FAZLA
Referandumda oy kullanacak kadın seçmen sayısı ise erkek seçmenden daha fazla olacak. Referandumda sandığa gidecek seçmenin 24 milyon 385 bin 321'ini erkekler, 25 milyon 60 bin 948'ini de kadınlar oluşturuyor. Hesaplamalara göre, her sandıkta 400-420 seçmen oy kullanabilecek. Yurtdışındaki seçmen sayısı ise toplam 2 milyon 556 bin 33'ü buluyor. Bunların 1 milyon 351 bin 83'ünü erkek, 1 milyon 204 bin 501'ini de kadınlar oluşturuyor.
TC KİMLİK NUMARASI ŞART: OY KULLANMAYANA CEZA VAR
12 Eylül'de yapılacak referandumda seçmenler TC kimlik numarası bulunan kimlik belgeleriyle oy kullanabilecek. Parmak boyasının kullanılmayacağı referandumda, TC kimlik numarası ve resimli olmak kaydıyla, resmi daire ve iktisadi devlet teşekküllerince verilen soğuk damgalı kimlik belgeleri, pasaport, evlenme cüzdanı, askerlik belgesi, sürücü belgesi ve avukatlık kimlik belgesi gibi belgelerle de oy kullanılabilecek. Referandumda belediyeler, köy ve mahalle muhtarlığınca düzenlenen belgelerle oy kullanılamayacak. Bunun tek istisnası ise ceza infaz kurumlarında ve tutukevlerinde taksirli suçlardan hükümlü bulunanlar ile tutuklu seçmenlere cezaevi idaresince verilmiş belge olacak. Bu belgede de yine kimlik numarası şartı aranacak. Referandumda sandığa gitmemenin cezası ise 22 TL olacak.
OY VERME SAATLERİ
YSK, referandumda oy verme saatlerini, illerde güneşin ve doğuş batışına göre iki gruba ayırdı. Türkiye'nin doğusunda bulunan Adıyaman, Ağrı, Artvin, Bingöl, Bitlis, Diyarbakır, Elazığ, Erzincan, Erzurum, Gaziantep, Giresun, Gümüşhane, Hakkari, Kars, Malatya, Kahramanmaraş, Mardin, Muş, Ordu, Rize, Siirt, Sivas, Trabzon, Tunceli, Şanlıurfa, Van, Bayburt, Batman, Şırnak, Ardahan, Iğdır ve Kilis illerinde oy vermenin başlangıç ve bitiş saatleri 07.00-16.00 olarak belirlendi. Bu illerin dışında kalan illerde ise oy vermenin başlangıç ve bitiş saatleri 08.00-17.00 olarak tespit edildi.
REFERANDUM YASAKLARI
12 Eylül'de yapılacak referandum öncesinde seçim yasakları ile 5 Eylül Pazar günü itibariyle başladı. Buna göre; Başbakan, bakanlar ve milletvekilleri yurt içinde yapacakları referandumla ilgili propaganda gezilerini makam otomobilleriyle yapamayacak. Bu amaçla yapacakları gezilerde protokol gereği karşılama ve uğurlama törenleri yapılmazken, resmi ziyafet de verilmeyecek. Başbakan, bakan ve milletvekillerinin referandum ile ilgili yapacakları propaganda gezilerine hiçbir memur katılmayacak.
VATANDAŞIN OYUNU ETKİLECEYECEK YAYINLARDA BULUNULMAYACAK
YSK'nın referandum dönemine ilişkin yayın ilkeleri ve yasaklarına göre, halkoylamasında oy verme gününden önceki yirmidört saat içinde her türlü haber, röportaj gibi programlar veya reklamlar yoluyla kamuoyu araştırmaları, anketler, tahminler, bilgi iletişim telefonları yoluyla mini referandum gibi adlarla Anayasa`da yapılan değişikliklerin lehinde veya aleyhinde veya vatandaşın oyunu etkileyecek yayınlarda bulunulmayacak.
OY VERME GÜNÜ SİLAH TAŞIMAK YASAK
12 Eylül Pazar günü sabah saat 06.00'dan gece saat 24.00'e kadar her ne suretle olursa olsun alkollü içki satılmasının, içkili yerlerde umumi mahallerde her çeşit alkollü içki verilmesi, içilmesi yasak olacak. Oy verme günü bütün umumi eğlence yerleri oy verme süresi içinde kapalı olacak. Eğlence yeri niteliğinde haiz lokantalarda yalnız yemek verilecek. Oy verme günü emniyet ve asayişi korumakla görevli olanlardan başka hiçbir kimse, köy, kasaba ve şehirlerde silah taşıyamayacak. 12 Eylül günü saat 18.00'e kadar radyolar ve her türlü yayın organları tarafından referandum ve sonuçları ile ilgili haber, tahmin ve yorum yapılması yasak olacak. Saat 21.00'den sonra bütün yayınlar serbest olacak, ancak Yüksek Seçim Kurulu'nca gerek görülmesi halinde saat 21.00'den önce de yayınların serbest bırakılmasına karar verilebilecek.
TÜRKİYE'NİN 6'NCI REFERANDUMU OLACAK
12 Eylül'de yapılacak referandum, Türkiye'nin 6'ncı referandumu olacak. Türkiye'de ilk referandum, 27 Mayıs 1960 askeri müdahalesinin ardından hazırlanan 1961 Anayasası için 9 Temmuz 1961'de gerçekleştirildi. 61 Anayasası, yüzde 38.3 oranındaki hayır oyuna karşılık, yüzde 61.7 evet oyuyla kabul edildi. İkinci referandum, 12 Eylül 1980 darbesinden sonra hazırlanan 1982 Anayasası için 7 Kasım 1982'de yapıldı. Referandumda, Anayasa ile birlikte Kenan Evren'in Cumhurbaşkanlığı da onaylanacak, eski siyasilere 10 yıl siyaset yasağı getirilecekti. 7 Kasım günü sandık başına 19 milyon seçmen gitti. Sandıktan anayasaya yüzde 91.37 evet, yüzde 8.63 hayır çıktı. Üçüncü halk oylaması, 1982 Anayasası'nın geçici 4. maddesi ile getirilen 10 ve 5 yıllık siyasal yasakların kalkıp kalkmaması konusunda 6 Eylül 1987'de gerçekleştirildi. Bu referandumda Türkiye,19 82 Anayasası'na Milli Güvenlik Konseyi'nin sonradan eklediği, eski siyasetçilere 10 yıl boyunca siyaseti yasaklayan geçici dördüncü maddenin kaldırılmasını oyladı. Bu referandum, Süleyman Demirel'e Çankaya Köşkü'nün, Bülent Ecevit ile Necmettin Erbakan'a da Başbakanlık kapılarını açtı. Referandumu yapabilmek için Anayasa'nın 175. maddesinde yapılan düzenleme ise diğer referandumlara yol verdi.
Referandumlar içerisinde seçmenin iradesinin "hayır" yönünde oluştuğu tek referandum ise Özal döneminde yapıldı. 25 Eylül 1988'de, Turgut Özal'ın başbakanlığı döneminde yapılan referandumdan 'hayır' oyu çıktı. Hükümetin yerel seçimlerin bir yıl erkene alınmasına dönük talebi, referandumda "Hayır' karşılığı aldı. Referanduma katılım oranı, yüzde 88.82 oldu. Seçmenlerin yüzde 65'i hayır, yüzde 35'i evet oyu kullandı. Böylece yerel seçimlerin erkene alınması için Anayasa'nın 127. maddesindeki değişiklik kabul edilmedi ve 13 Kasım 1988 olarak öngörülen erken yerel seçim yapılamadı.
Türkiye'de beşinci referandum, 21 Ekim 2007 yılında Cumhurbaşkanlığı seçim sürecinin tıkanmasıyla gerçekleşti. 28 milyon 813 bin 185 seçmenin oy kullandığı 21 Ekim 2007'de yapılan referandumunda halkın yüzde 69.123'ü Evet, yüzde 30.876'sı ise Hayır dedi.
