Son tartışma konumuz:
İktisat teorisinin devlerinden John Maynard Keynes (1883-1946)... Şimdilik, "kitaplarını yakalım mı, yakmayalım mı" düzeyinde giden atışmayı, biraz yukarıya çekelim: Keynes'in ekonomik yaklaşımı günümüzde kullanılabilir mi, kullanılamaz mı?
Teorileri, bilhassa kriz dönemleri için ilaç kabul edilen bir iktisatçı Keynes. Mesela 2008 krizi patladığında, ABD'de akıllara hemen o gelmişti.
Keynes, İngiliz'di ancak ismi ABD'de daha fazla anılır. Bunun en önemli nedeni, korkunç 1929 krizinden onun savunduğu liberal olmayan yaklaşım sayesinde çıkılmış olmasıdır.
Piyasanın görünmez elinin, arz ve talep dengesini kurmasını beklemek yerine, devletin müdahale etmesini öneriyordu.
New York Times gazetesinin talebi üzerine Başkan Roosevelt'e hitaben yazdığı, 31 Aralık 1933 günü yayınlanan ünlü açık mektupta... "Devlet harcamalarını sakın kısmayın, tam tersine artırın ki insanların malları satın alacak gücü olsun" demişti.
Rahmetli Prof. Demir Demirgil, ekonomiye giriş dersinde bu fikri şöyle örneklemişti: "İnsanlara çukur kazdırıp ücret ödeyin ki alışveriş yapabilsinler. Sonra da başkalarını çağırıp çukuru örtün..."
Özetle ekonominin talep ve istihdam yönünü önemsiyordu Keynes... "Devlet kemer sıkacaksa, bunu ekonomi büyürken yapsın, kriz sırasında değil" diyordu.
Başkan Roosevelt ile birçok kez görüşmüş olmasına rağmen, Keynes fikirlerinin uygulandığına ancak 1939'dan sonra şahit olmuştu.
Aptallaştıran bir zekâ
Keynes'in hayatı ilginç olaylarla doludur.
Mesela Birinci Dünya Savaşı'nın bitiren Versay (Versailles) Barış Antlaşmasının görüşmelerine, Britanya Maliye Bakanlığı'nı temsilen katılmıştı. Almanya'nın ödemesi istenen savaş tazminatının büyüklüğü karşısında isyan etmiş... "Böyle yaparsanız Alman halkı perişan olur ve diş bilemeye başlar...
Üstelik onların yoksulluğu, bizim ekonomimizi de etkiler" demiş, takan olmayınca da Maliye'den istifa etmişti.
Keynes'in devleti, ekonomik bir aktör olarak devreye sokan yaklaşımı ve "Kapitalizm, en aşağılık insanların, en kötü şeyleri, herkesin ortak iyiliği için yapacağına dair şaşırtıcı bir inançtır" demesi sosyalistlerin hoşuna gitmişti.
Ancak Keynes, komünizme daima karşı olmuş, Marx'ın yanıldığını söylemiş ve Liberal Parti'yi desteklemişti. Bir ara Merkez Bankası başkanlığı yapmıştı.
İngiliz matematikçi ve felsefeci Bertrand Russell, "Keskin ve berrak bir zekâsı vardı... Onunla tartışırken kendimi aptal gibi hissettiğim çok olmuştur" demişti.
Ancak birçok deha gibi Keynes de, başka alanlarda garip işlere imza atmıştı.
Örneğin insan ırkının ıslah edilmesini savunan Britanya Eugenics Derneği'nin başkanlığını yapmıştı.
Konuşurken kaptırıp gider, bazen bir söylediği, bir diğerini tutmazdı. Ölmesine yakın "20 yıl önce iktisat teorisinden atmaya çalıştığım 'görünmez ele' artık daha fazla inanıyorum" dediği biliniyor.
Öte yandan, "Olgular değiştikçe, ben de düşüncemi değiştiriyorum; peki ya siz ne yapıyordunuz" diyen de yine oydu.
Hayatındaki çelişkiler ne olursa olsun... Kapitalizmi kurtardığı için, 20'nci yüzyılın en önemli 100 insanı içinde sayılan bir düşünürden söz ediyoruz...
Yakmadan önce kitaplarını okumaya ne dersiniz?