Pazar günü, uluslararası piyasalarda, bundan sonra dikkatlerin özel sektörün dış borçlanması üzerinde yoğunlaşacağını yazmıştım. İkinci çeyrek borç verilerinin açıklanmasının yakın olduğu bu günlerde bizim durumumuza da bir bakmakta yarar görüyorum. Belki de bu bakış "Cari açık nasıl büyüdü, nasıl finanse edildi" sorularına net bir cevap olacak. Bu yılın ilk çeyreğinde diş borcumuzun ulaştığı miktar 185milyardolar . 2002'ye göre artış 55milyardolara yakın. Artışın 25milyardolarlıkkısmıkısavadeliborçlardan20.5milyardoları ise reel sektörün orta-uzun vadeli borçlanmasından geliyor. Kısavadeliborçlar 41milyardolarlık kısa vadeli dış borcun 20' si ticari bankalara, 18'i reel sektöre, 3' ü TCMB'ye ait. Kısavadeliborçlarımızıntoplamdışborçstokunaoranı2002'dekiyüzde12.6'dan,4yıldayüzde22.3'egelmiş . Yani çok başarılı performans göstermişiz, üretimde yapısal dönüşümü başlatmışız, bir dinamizm bir dinamizm deme gitsin. Ekonomi teorisinde kısa vadeli borçların oranının artması başarı değil riskgöstergesi olarak kabul edilir. Kısa borcun vadesi bir yıldan azdır. Aldığın kısa vadeli borçla yatırım yapılmaz, makine, ekipman almaya gelmez. Satışlarında nakit akışında herhangi bir nedenle aksama olur da ödemedegecikirsen elin oğlu, hele ki banka ise, 40 yıllık müşteri falan dinlemez sarızarfı gönderir. Kısa vadeli borçların tanımı icabı, teminatı da kuvvetli değildir. Gecikecek gibi oldun mu alacaklıyı da çarpıntı tutar .Hanibizimdearasıraduyduğumuznalsesinebenzergümbürtülerdinamikekonominindişligıcırtılarıdeğilbizimborçlularlayabancıalacaklılarınkalpnağmeleridir . Uluslararası piyasalarda geçici bir oynaklığın bizi niye bu kadar üzdüğünün, kuru neden süratle yukarı çektiğinin cevabı da burada yatar. IMF'nin TCMB'nin yüksek rezerv tutması ısrarının arkasında da kısa vadeli borçların ulaştığı seviye vardır. Yoksa serbestçe salınan kur rejiminde Merkez Bankamız, zararını artırma pahasına niye böyle bir cari açıkla bu kadar rezerv tutsun? Hani bankacıköşeyazarları kur rejimini teorik buluyorlar, "SıkıştımıMerkezdövizsatsın" diyorlar ya onun da yanıtı kısa vadeli borçlarda gizli. Mantık, zora düşünce, TCMB'ye yaslanır öderiz .Borçlanırkensordunmuki?Siziborçlanmayateşvikedenbirkamuotoritesioldudabizmibilmiyoruz? Özel sektörün ortauzun vadeli borçları daha da ilginç. Özel sektör 4 yıl bir çeyrekte borçlarını bankalaritibariile12milyardolar, finansal olmayan kuruluşlarda ise (reelsektör)20milyardolar artırmış. Toplamı 32 ediyor. Asılönemlisiabilerbuyılınilkçeyreğindegazaiyibasmış.İlk3aydaki15milyardolarlıkekborçlanmanın4'ünübankalar,11'nireelsektöryapmış . Yanlış hatırlamıyorsam büyük özelleştirmelerin, büyük şirket satışlarının ödemelerine denk geliyor .İlk3aydakiekborçlanmarakamıson4yılınyıllıkortalamadışborçartışıolan14milyardolardan1milyardolardahafazla.Mayıs-hazirandakinefesdarlığınınteşhisinidekoydukmu? Bankacılarımızla reel sektörümüz 1 yılda gezdikleri kapıyı 3 ayda dolaşmaya kalkınca yabancıları huylandırmışlar. Telefon çalıyor karşında Türk bankacısı, kapı vuruluyor elinde çanta çantanın içinde teminata bırakacağı hisse senetleri Türk sanayicisi. Senolsanşaşırmazmısın ? Tanrı bilir bizimkiler kapıdan önce girmek için birbirlerini de iteklemişlerdir. Bu duruma ekonomi dilinde 'crowdingout' deniyor. Bazı yazarlar daha derine inip hazmetme kapasitesi ile izah etmeye çalışıyorlarsa da bu yaklaşımı pek tasvip etmiyorum. Ülkemizdeyemesi,yutmasıkolayoluyordahazımdaproblemvar.Bazenadamınfitilfitilburnundangetiriyorlar.
Cariaçıktartışmaları Cari açığın nasıl finanse edildiğini tartışan arkadaşlara kolaylık olsun diye 4 sene 1 çeyreklik açığı topladım 57 milyar dolar çıktı. Merkez Bankası rezervlerindeki artış 38 milyar dolar. Aynı dönemde nethatanoksankaleminden giriş 11 milyar dolar olmuş. Bunu rezervimizden düşelim. Etti 27.DüşülecekbaşkayervarsasöyleyindeMerkez'ebiryardımınızdokunsun. Sermayegirişinihesaplayalım.57cariaçıkartı27milyardolarrezervintoplamı84milyar.55dışborçtangelmiş,29milyardolarlıkdamalmülksatmışız.Şimdi100puanlıksoru55mibüyük29mu? İştecariaçığınfinansmanıdabudur.
