Evet, beklenmeyen gerçekleşti. Tunus halkı bir ilke imza attı. Bir Arap ülkesinde ilk kez halk devrimi ile otoriter rejim yıkıldı. Son derece önemli, tarihi bir gelişme bu. Ne de olsa Arap dünyası, küresel demokratikleşme dalgalarından bir türlü nasibini alamayan bir istisna. Ama şimdi bir Arap ülkesini 23 yıldır demir yumrukla yöneten bir diktatör ülkesini terk etmek zorunda kaldı. Eğitimli ama işsiz kalmış, yoksulluk, yolsuzluk ve baskıdan artık illallah demiş kitlelerin isyanı kovdu Zeynel Abidin Bin Ali'yi.
Şimdi Tunus sayesinde bölgedeki demokratları bir heyecan sardı. Mısır, Ürdün, Libya, Cezayir'de hep aynı soru soruluyor: Biz de başımızdaki diktatörleri ülkeden kovabilir miyiz? Ortadoğu'yu en son İran'da yaşanan 1979 devrimi sonrasında gene böyle bir heyecan sarmıştı. Evet, belki şimdi hatırlamak zor ama İran devrimi de bir halk devrimiydi. 1979'da öğrenciler, sendikalar, bazaari denen esnaf, komünist Tudeh Partisi ve tabii ki Ayetullah'lar hep birlikte ayaklanmıştı. İran'ın bütün toplumsal kesimleri Şah'a karşı isyan bayrağı çekmişti. Sonuçta rejimi İslamcı kesim ele geçirdi.
Tunus'ta ise durum bambaşka. Bilmiyorum farkında mıyız ama Tunus'un devlet sistemi birçok açıdan Türkiye'den esinlesen bir sistem. Arap dünyasının en laik, en eğitimli, kadın-erkek eşitliğine en çok önem veren sistemi Tunus'ta kurulmuştur. Ülkeyi Fransız sömürgesi olmaktan kurtaran Habib Burgiba için Atatürk hem asker, hem de siyasi lider olarak esin kaynağıydı. Atatürk ve Kemalizm Tunus için bir modeldi.
Ama Tunus Türkiye'nin başardığı çok önemli bir şeyi gerçekleştiremedi. Tunus bir türlü demokratikleşemedi. Tunus, Türkiye gibi çok partili sisteme geçemedi. Bizim 1946'da kurduğumuz çoğulcu, demokratik seçimler üzerine kurulu sisteme geçiş yapmaya, ne Burgiba, ne de ondan görevi devralan Bin Ali cesaret edemedi. Bizim tepeden inme bir kararla, biraz NATO'ya girmek, biraz içerdeki dengeleri kontrol etmek için 1946'da yaptığımızı, işte şimdi gerçek bir halk hareketiyle, aşağıdan gelen bir dalga ile gerçekleştiriyor Tunus. Arap dünyası için bir milat noktası bu.
Peki, şimdi yazının başındaki soruya dönelim: Diğer Arap ülkeleri aynı şeyi yapabilir mi? Onlar da diktatörleri başlarından atabilir mi? Tunus maalesef bir istisna olarak kalabilir. Arap dünyası Tunus'a oranla sosyo-kültürel açıdan çok geri. Arap dünyası genelinde okuryazarlık oranı kadınlar arasında sadece yüzde 50, erkekler arasındaysa sadece yüzde 60 civarında. 270 milyonluk bütün Arap dünyasında 10 milyonluk Yunanistan'da basılan kitap kadar kitap basılıyor her yıl.
Arap ligini oluşturan toplam 22 ülkenin ihracat oranı ile sadece İsveç'in toplam ihracat oranı aynı. Bütün bu rakamlar içler açısı bir durumu bütün çıplaklığıyla sergiliyor. Sonuç olarak Arap standartlarına oranla, Tunus demokratik değişime hem ekonomik hem de sosyo- kütürel modernleşme açısından daha yakın durumda gözüküyordu.
Öte yandan Arap dünyası yekpare, monolitik bir yapı değil. Mesela petrol geliri yüksek olan ülkelerde halk nispeten memnun. Devletin petrolü var. Doğru dürüst vergi toplamıyor ama bütün hizmetleri neredeyse ücretsiz sunuyor. Demokrasi yok ama halkın karnı tok. Ama bir Mısır, Ürdün, Suriye gibi petrole dayanmayan ülkelerde durum çok farklı. Halk ilk fırsatta rejimden kurtulmak istiyor gibi.
Peki, neden mesela bir Mısır'da Tunus'ta olanlar olmuyor? Mısır'da Tunus'ta olanlar olursa işte o zaman Arap dünyası gerçekten değişiyor demektir. Ama henüz bu noktada değiliz. Bunun iki temel sebebi var. Birincisi Mısır'da siyasi istikrarın Batı için Tunus'a oranla çok daha önemli oluşu. İkincisi Mısır'da rejimin alternatifi İslamcı Müslüman Kardeşler hareketi. Buna da ABD hazır olmadığı için Mübarek'i ehven-i şer olarak görüyorlar.
Mısır'da halk devrimi başka bahara...
