Üç domates yolda yürüyormuş.
Birinci demiş ki; "-benim önümde hiç domates yok, arkamda 2 domates var."
İkinci demiş ki; "benim önümde 1, arkamda 1 domates var."
Üçüncü demiş ki; "benim önümde 2, arkamda da 2 domates var."
Peki, bu nasıl olur?
Dilediğiniz kadar düşünün ve işin içinden çıkmaya çalışın. Oysa cevap bazen çok basit olabiliyor; "üçüncü domates yalan söylüyor."
Gıda fiyatlarını düşürmede alınan tedbirlerin neredeyse tamamı boşa çıkar mı? Tarladaki 50 kuruşluk domates mutfağa dek 10 kat artışla 5 lira olur mu? Artık otomatiğe bağladığımız; "aracı kalkıyor" beyanı neden yıllardır sonuç vermez?
Zira bu domates kervanında birileri yalan söylüyor. Bana göre bu üçüncü domates, aracının bizzat kendisi ve ithalatçı oligarşinin lobicileridir. Peki, kim bunlar?
Bunlar, aracıyı ortadan kaldırmak yerine aracıyla birlikte hareket edenlerdir. Bunlar, "ithalat kamçısı ile fiyatları terbiye" edeyim derken tüketiciye ucuz et vermek şöyle dursun, besiciyi de yok eden ithalatçı oligarşidir.
Referandumda halka söz verdik; bürokratik oligarşi yok edilecek diye. Yığınca tedbir alındı, reform adımları yolda… Fakat hem aracılıktan hem de ithalattan semiren oligarkları göz ardı ettik.
İki soru; 1-Sürdürülebilir ucuzluk için ithalat kamçısı işe yarar mı? 2-Yoksa fiyatları ithalatla kamçılarken ana gövdeyi öldürme riski var mıdır? Bu sorulara verilecek dürüst, yansız, ziyansız cevaplar; gümrük vergileriyle oynarken çok işimize yarayacaktır.
Birinci sorudan başlayalım… İthalat kamçısı, fiyatları kısa sürede terbiye etse de orta ve uzun vadede üretimi "yeterli" hale getirmeyince, ülkeyi açık pazar haline dönüştürür, dışa bağımlılığı kronikleştirir, cari açığı beslersin. Burada kritik başarı, kamçı şaklarken, ithalatı ikame edecek üretimi teşvik ve temin etmektir.
Tarlada 50 kuruşluk domatesi mutfağa 5 liraya ulaştıran değer zincirindeki kaçak ve göçükler onarılmadıkça, sürdürülebilir ucuzluktan söz etmek mümkün değildir. Gümrük vergilerini indirip ithalatı teşvik ettiğinizde, aracılar yüzünden zaten kazanamayan üretici dahi, ithalatçıya dönüşür.
İkinci sorunun cevabına gelelim; ithalat kamçısını hangi süreyle kullanabiliriz? Gümrük vergisi, yerli üreticiyi korumak adına alınır. Fiyatları terbiye etmek için sıfırlar ya da %20-30'lara indirirsen, üreticiyi bitirirsin. İthalatı otomatiğe bağlamanın tehlikeli yanı; korumak iddiasında olduğumuz üreticiyi ithalatçı oligarşiye kurban etmektir.
Üreticiyi teşvik, cesaretlendirme; temel stratejimiz olmalı. İthalata bağımlı olmaktan çıkmak, kendine yeterli hale gelmek ancak ve ancak üretimi yücelterek mümkündür.
İthalat kamçısını kullananlar aman dikkat; fiyatı terbiye edeyim derken üreten bünyeyi öldürmeyelim. İthalatçı oligarşinin değirmenine su taşımayalım.