İSRAİL HABERLERİ

İsrail (İbranice: יִשְׂרָאֵל; Arapça: إِسْرَائِيل), ya da resmî adıyla İsrail Devleti (İbranice: מְדִינַת יִשְׂרָאֵל), Batı Asya'da Akdeniz'in güneydoğu kıyısında ve Kızıldeniz'in kuzey kıyısında yer alan bir ülke. Kuzeyinde Lübnan, kuzeydoğusunda Suriye, doğusunda Ürdün, güneybatısında Mısır ve hem batı hem de doğusunda sırasıyla Filistin toprakları olan Gazze Şeridi ve Batı Şeria ile komşudur.^[10] Görece küçük yüzölçümü içerisinde coğrafi olarak çeşitli farklılıklar görülmektedir.^[11][12] Ülkede ekonominin ve teknolojinin merkezi Tel Aviv iken idari merkez ve ilan edilmiş başkent Kudüs'tür^[13][14] ancak devletin Kudüs üzerindeki egemenliği tam olarak tanınmamaktadır.^{[15][16][17][18]}

İsrail, hominidlerin Afrika dışındaki ilk göç noktalarından biriydi.^[19] Orta Tunç Çağı'ndan itibaren Kenan kabileleri bu bölgede yaşarken^[20][21] Demir Çağı'nda İsrail Krallığı ve Yehuda Krallığı kuruldu.^[22][23] MÖ 720 yıllarında Yeni Asur İmparatorluğu, İsrail Krallığı'nı yok etti.^[24] Yehuda Krallığı ise sırasıyla Babil, Pers ve Helen imparatorlukları tarafından ele geçirildi ancak Yahudi özerk statüsüyle varlığını korudu.^[25][26] Makkabi İsyanı sonucunda MÖ 110 yılından itibaren bağımsız bir Haşmonayim Krallığı kurulsa dakrallık önce MÖ 63'te Roma Cumhuriyeti'nin vasal devleti hâline geldi, ardından MÖ 37'de bölgeye merkezden Hirodes Hanedanı yönetici olarak atandı ve MÖ 6'da Yahudiye adıyla bir Roma eyaleti şeklinde yeniden yapılandırıldı.^[27][28] Yahudiye, başarısız Yahudi İsyanları'na kadar bir Roma ili olarak kaldı ancak isyanlar sonucunda Romalı yöneticiler şehri yakıp yıktı, Yahudi nüfusu şehirden sürdü ve bölgenin adını Suriye Filistini olarak değiştirdi.^[27][29][30] Bunun ardından bölgedeki Yahudi varlığı yüzyıllar boyunca belirli bir ölçüde devam etti. MS 7. yüzyılda Levant, Araplar tarafından Bizans İmparatorluğu'ndan alındı ve 1099'da Birinci Haçlı Seferi'ne kadar bölgedeki Arap hakimiyeti sürdü. 1187'de Eyyubiler ile birlikte yeniden Müslümanlar bölgenin hakimi oldu, ardından 13. yüzyıldan itibaren Memlükler hakimiyet alanlarını Mısır'dan itibaren bu bölgeye kadar genişlettiler. 1517'de Osmanlı İmparatorluğu, Memlükleri yenerek bölgeyi ele geçirdi ve Osmanlı hakimiyeti imparatorluğun I. Dünya Savaşı'nda dağılmasına dek devam etti. 19. yüzyılda Yahudi ulusal uyanışıyla birlikte diasporada Siyonist hareket ortaya çıktı, böylece Osmanlı Suriyesine ve sonrasında Birleşik Krallık'a bağlı Filistin Mandasına göç dalgaları başladı.

1947'de Birleşmiş Milletler'in hazırladığı Filistin Paylaşım Planı ile bölgede bağımsız Arap ve Yahudi devletleri ile uluslararası Kudüs yönetiminin kurulması istendi. Planı Yahudi Ajansı kabul ederken Arap liderler reddetti.^[31][32][33] Sonraki yıl Yahudi Ajansı, İsrail Devleti'nin bağımsızlığını ilan etti ve hemen peşinden başlayan 1948 Arap-İsrail Savaşı sonucunda İsrail eski Filistin Mandası topraklarının büyük çoğunluğunu elinde tutarken komşu Arap ülkeleri ise Batı Şeria ve Gazze'yi ele geçirdi.^[34] Bu tarihten sonra İsrail ile Arap ülkeleri arasında birçok savaş çıktı; İsrail, 1967'deki Altı Gün Savaşı'ndan itibaren Batı Şeria, Gazze Şeridi (2005'teki geri çekilmeye rağmen birçok hukukçu hâlâ işgal altında olduğunu kabul ediyor.) ve Golan Tepelerini işgal etti.^{[35][36][37][fn 2]} Kendi idaresini Doğu Kudüs ve Golan Tepeleri'ne içine alarak genişletse de bunu Batı Şeria'da gerçekleştiremedi.^{[38][39][40][41]} İsrail'in Filistin topraklarını işgali, modern zamanların en uzun işgalidir.^{[fn 2][43]} Filistin-İsrail çatışmasını bitirme çabaları halen daha nihai bir barış anlaşmasına yol açmadı. Ancak İsrail ile Mısır ve Ürdün arasında barış anlaşmaları imzalandı.

Uzun ve dar bir şekle sahip olan İsrail, 470 km uzunluğunda olup, en geniş bölgesi yaklaşık 135 km'dir. Sınırları ve ateşkes hatları içerisinde kalan toplam yüzölçümü 27.817 km²'dir. İsrail, yaklaşık 8.081.000'lik nüfusuyla^[44], çeşitli din, kültür ve sosyal geleneklere sahip insanları bir araya getirmiştir. Para birimi Yeni İsrail şekelidir. İsrail dünyadaki en büyük 43. ekonomiye sahiptir.^[45] Aynı zamanda İnsani Gelişme Endeksi'nde Orta Doğu'da ilk sırada yer alır.^[46] Asya'da ise beşinci sıradadır.^[47] Basın Özgürlüğü Endeksi'nde İsrail 86. sıradadır.^[48]