215 imza ile Meclis Başkanı M. Ali Şahin'e sunulan, 3'ü geçici olmak üzere 29 maddeden oluşan paket, HSYK ve Anayasa Mahkemesi'nin yapısını köklü biçimde değiştiriyor, askere sivil mahkemelerde yargılanma yolunu açıyor. İşte Anayasa'nın değişecek 29 maddesi;
YÜCE DİVAN
(Anayasa Md 148) Meclis Başkanı, Genelkurmay Başkanı ve kuvvet komutanlarının görevleri ile ilgili suçlar nedeniyle Yüce Divan'da yargılanmasının yolu açıldı.
ASKERE SİVİL YARGI
(Anayasa Md. 145) Askerler, görevleri ile ilgili işledikleri suçlar dışında sivil mahkemelerde yargılanacak. Mevcut anayasa, asker kişiler ile ilgili davaların suçun niteliği ile ilişki olmaksızın askeri mahkemelerde görülmesini düzenliyordu. Sivillerin sıkıyönetim dönemlerinde askeri mahkemelerde yargılanmasına olanak tanıyan hüküm de anayasadan çıkartılacak.
YAŞ KARARLARI
(Anayasa Md. 125) Yüksek Askeri Şura'nın (YAŞ) TSK'dan ilişik kesme kararları için yargı yolu açılacak. Ancak terfi ve yer değiştirme gibi kararlar kapsam dışında kalacak.
POZİTİF AYRIMCILIK
(Anayasa Md. 10) Kadın, çocuk, yaşlı ve engelliler için alınacak önlemlerin eşitlik ilkesine aykırı olamayacağı ilk kez anayasaya girecek. 1982 Anayasası, herkesi 'kanun önünde eşit' sayıyor. ÇÇ KİŞİSEL VERİLER (Anayasa Md. 20) Herkes kendisi ile ilgili kişisel verilerin korunmasını isteme hakkına sahip olacak. Bu düzenleme anayasaya ilk kez girecek.
YURTDIŞI YASAĞI
(Anayasa Md. 23) Vatandaşların yurtdışına çıkışı ancak suç soruşturması veya koğuşturma nedeni ile hakim kararı ile kısıtlanabilecek. Düzenleme ilk kez anayasaya giriyor.
ÇOCUKLARA KORUMA
(Anayasa Md. 41) Paketin ilk halinde yer alan çocukların 'cinselliğe karşı korunması' yönündeki hüküm, 'çocukların her türlü istismara ve şiddete karşı korunacağı" ifadesi ile değiştirildi.
PARTİ KAPATMA
(Anayasa Md. 69) Partiler hakkında kapatma davası açılabilmesi Meclis'te kurulacak komisyonun iznine bağlı olacak. Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı'nın hazırladığı dosya Meclis'e geldiği tarihte, grubu bulunan siyasi partilerin 5'er üye vermesi ile bir komisyon oluşturulacak. Komisyona TBMM Başkanı, başkanlık yapacak. Bu komisyon, üye tam sayısının üçte iki çoğunluğu ile karar verecek. Komisyondan 'evet' oyu çıkarsa Anayasa Mahkemesi'nde kapatma davası açılabilecek. Pakete eklenen hükme göre izin talebinin Meclis'e ulaşmasından 30 gün içinde komisyon kurulacak, kararını 60 gün içinde verecek. Yani iki ay içinde Meclis kapatma davası açılıp açılmayacağına dönük kesin kararını vermiş olacak. Meclis'in reddettiği konuyla ilgili daha sonra bir başka kapatma başvurusu yapılamayacağına ilişkin hüküm paketten çıkartıldı. Mevcut anayasaya göre Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı, kapatma davasını doğrudan Anayasa Mahkemesi'ne açıyordu.
ODAK TANIMI
(Anayasa Md. 69) Meclis çalışmalarındaki oy ve sözler, Meclis'te ileri sürülen düşünce ve görüşler, idarenin yani bürokrasinin eylem ve işlemlerine bakılarak bir parti için 'odak haline geldi' denilerek kapatma davası açılamayacak. Bir partinin temelli kapatılacağına ilişkin hüküm de anayasadan çıkartılarak kapatılan bir siyasi partinin başka isimler altında kurulmasının yolu açılacak.
YASAKLILIK SÜRESİ
5 yıllık siyasi yasak 3 yıla indirilecek.
MALİ DENETİM
Siyasi partilerin mali denetim görevi Anayasa Mahkemesi'nden alınıp Sayıştay'a veriliyor.
ANAYASA MAHKEMESİ
(Anayasa Md. 146) Anayasa Mahkemesi'nin halen 11 olan üye sayısı 17'ye yükselecek. Üyelerin 3'ünü Meclis, 14'ünü Cumhurbaşkanı atayacak. Paketin ilk halinde mahkemedeki üye sayısı 19 olarak öngörülmüştü. 45 yaşını doldurmuş, üniversite mezunu iki vatandaşı cumhurbaşkanının, Anayasa Mahkemesi'ne üye olarak atamasına ilişkin hüküm çıkarıldı. Anayasa Mahkemesi'nde Askeri Yargıtay kontenjanı korundu. Anayasa Mahkemesi'nin üç daire olarak çalışmasından vazgeçildi. Bunun yerine mahkemede 'iki bölüm' oluşturulacak.
HSYK'YA NEŞTER
(Anayasa Md 159) HSYK'nın 7 olan asıl üye sayısı 21'e, 5 olan yedek üye sayısı 10'a çıkartılacak. HSYK, 3 daire halinde çalışacak. Kurul'un Başkanı, Adalet Bakanı olmaya devam edecek. Anayasa Mahkemesi raportörlerinden HSYK'ya üye seçilmesinden vazgeçildi. Bunun yerine Türkiye Adalet Akademisi, kurula üye verecek. HSYK başkan vekilini üyelerin kendi arasından seçmesi de sağlandı. HSYK'nın ihraç kararları yargı denetimine açık olacak. Bu hüküm de anayasaya ilk kez girecek. Teklif, HSYK'da Danıştay'dan bir asıl bir yedek üye bulunmasını öngörüyor. Oysa ki HSYK'nın mevcut halinde, Danıştay'dan 2 asıl 2 yedek üye bulunuyor. Teklifteki geçici maddeye göre HSYK'nın Anayasa değişikliği yürürlüğe girdikten sonraki ilk toplantısında Danıştay kökenli üyeler kura çekerek Kurul'da kalacak bir asıl ve bir yedek üyeyi belirleyecek.
OMBUDSMANLIK
(Anayasa Md. 74) Ombudsmanlık yani kamu denetçiliği oluşturulacak. Bu kurum TBMM'ye bağlı olarak çalışacak.
DİSİPLİN CEZALARI
(Anayasa Md. 129) Memurlar uyarma ve kınama cezaları için mahkemeye gidebilecek.
DARBECİLER
(Anayasa Geçici Md. 15) Anayasanın 12 Eylül darbecilerinin yargılanmasını önleyen geçici 15'inci maddesi kaldırılacak.
ASKERİ YARGI
(Anayasa Md. 156) Askeri hâkimlerin "hakim teminatı" güçlendirilecek.
DANIŞTAY KARARLARI
(Anayasa Md. 125) Danıştay, davalara bakarken yerindelik denetimi yapamayacak. Bu düzenleme ilk kez anayasada bulunacak.
BİREYSEL BAŞVURU
(Anayasa Md. 148) Vatandaşlar insan hakları ihlali gerekçesiyle Anayasa Mahkemesi'ne bireysel başvuruda bulunabilecek.
KAPATMA
(Anayasa Md.149): Anayasa Mahkemesi iki bölümden oluşacak. Kapatma davaları ile Yüce Divan yetkisi, mahkemenin iki bölümündeki üyelerin katılımı ile oluşacak Anayasa Mahkemesi Genel Kurulu'nda ele alınacak. Parti kapatma ve Yüce Divan kararları için "yeniden inceleme başvurusu" yapılabilecek.
ANAYASA DEĞİŞİKLİĞİ
Anayasa değişikliğine ilişkin açılan davalar ile parti kapatmalarda aranan beşte üç oy çokluğu oranı üçte iki olarak uygulanacak.
TOPLU OYLAMA
Yürürlük maddesi değişiklik metninin 'halkoyuna sunulması halinde tümüyle oylanması' şeklinde düzenledi.
Pakette neler değişti?
AK PARTİ, anayasa değişiklik paketini ilk olarak 22 Mart'ta kamuoyuna açıkladı. Daha sonraki öneriler doğrultusunda pakette şu yenilikler yapıldı:
