İstanbul Aydın Üniversitesi, Türkiye'nin gündemine de oturan sıfır meridyeni çalıştayına ev sahipliği yaptı. Oturum Başkanlığı'nı Prof. Dr. İlber Ortaylı'nın üstlendiği çalıştayda, Astronom Yakup Emre, Prof. Dr. Türker Özkan, Avrasya Stratejik Araştırmalar Merkezi Yönetim Kurulu Üyesi Yalçın Koçak, Prof. Dr. Cengizhan İpbüker, Prof. Dr. Abdülaziz Bayındır, Prof. Dr. Hüseyin Turoğlu, Prof. Dr. Feza Günergun, Prof. Dr. Adnan Ökten gibi isimler yer aldı. Açılış konuşmasını yapan İstanbul Aydın Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Selami Gözenç "Yer yuvarlığı üzerindeki coğrafi konumu belirleyen boylam çizgilerinin başlangıcı olan sıfır çizgisi, tarih çağları içinde zamana ve ülkelerin kuvvet durumlarına göre değişiklik gösterecek şekilde karşımıza çıkmıştır. Dünyamızı doğu-batı olarak ikiye ayıran bu çizgi, uluslararası saatler ile saat farklarını belirlemek bakımından büyük önem taşır" şeklinde konuştu.
PROF. DR. TÜRKER ÖZKAN
'Sıfır meridyeni Ayasofya'nın âleminden geçiyor'
"Bu kavramlar Eratosthenes ve Hiparcus tarafından başlatılmıştır. Birçok şehre ise Strabo uygulamıştır. Dünya haritası için ilk kullanılan meridyen Ptolemy başlangıç meridyeni bugün Winchseter'a karşılık geliyor. Christopher Colombus ise, Atlantik'in ortasında bir noktayı alıyor, buna da Tordesillas Meridyeni diyor. Ayrıca Fransızlar da benzer çalışmalar yaptılar ve Paris meridyenini başlangıç olarak aldılar. Bir kaynağa göre İstanbul'daki sıfır meridyeni İstanbul'un 70 mil doğusundan geçen bir yer olarak söyleniyor. Diğer bir kaynağa göre ise, Ayasofya'nın kubbesindeki aleminden geçen boylam esas alınacak şeklinde belirtiliyor. Başka bir kaynak da yine Ayasofya'nın çatısından geçen boylamın esas alındığını söylüyor."
İAÜ MÜTEVELLİ HEYET BAŞKANI DR. MUSTAFA AYDIN
'Siyasi Nedenlerle Dünyanın Merkezi İngiltere Kabul Edildi'
"Greenwich ne anlam ifade ediyor diye düşünüyorduk. Dünya'nın merkezinin neden Greenwich olduğunu bilmiyorduk. Yalnızca konuyla alakalı olan belirli akademisyenler bunun nedenini ve derinini biliyor. Biraz incelendiğinde İstanbul'un sıfır meridyeninin başlangıç noktası olduğunu ve yıllarca bu şekilde kullanıldığını biliyoruz. Ancak kamuoyu bunu böyle algılamıyor. 1884 yılında Washigton'da Uluslararası Meridyen Konferansı adı altında toplantı düzenleniyor. O dönem Osmanlı'yı konferansta Ahmed Rüstem Efendi temsil ediyor. Ahmed Rüstem Efendi oyunu 'Uluslararası ilişkilerle sınırlı olmak kaydıyla ortak saatin kabulünden yana' Greenwich için kullanıyor. Bu konferansta Greenwich, 22 oyla 'Sıfır meridyeni' olarak kabul ediliyor. Bir medeniyetin, bir teknolojinin sonucu olarak bugün Greenwich'in başlangıç noktası olduğu düşüncesi yaygındır. Oysa ki bu da İngiliz siyasetinin sonucudur. Bizler üniversite olarak kamuyu aydınlatmak ve gelecek nesillere doğru bilgiyi aktarmakla mükellefiz."
PROF. DR. İLBER ORTAYLI
'İngilitere Batsa, Greenwich Kalacak'
"Sıfır meridyen konusu son derece izafi bir meseledir. Eski haritalarda muhtelif yerlerde olduğunu söylemiştik. Doğu Roma İmparatorluğu döneminde, bütün yollar Batı Roma'ya çıkar ve dünyanın merkezi orası kabul edilirdi. Bizans diye yanlış olarak isimlendirilen Yeni Roma'da ise dünyanın sıfır noktası su terazisinin yanında bulunan milyon taşıdır. Bütün dünyanın başlangıç ve merkez noktası orasıydı. Greenwich rasathaneleri Britanya İmparatorluğu'nun tezahürü olarak kabul edildi. Bu sempozyumda bunun üzerinde durulacak. Tabi bunu değiştirmek mümkün değildir. Dünya 100-150 senede çok değişti. Çok kayıtlar, çok sistemler buna göre kuruldu. Hiç kimse değiştiremeyecek. İngiltere'nin kendisi batsa bu meridyeni kalacak. Buna rağmen bunu bilmek lazım. Eski haritalarda ve saptamalarda bunun gerekçelerini tartışmak lazım. Bu bir ilim meselesidir."
İAÜ TARMER MÜDÜRÜ PROF. DR. MUSTAFA SAİM YEPREM
'Meridyenin işaretleri 116 yıl önce bulundu'
"Dünyada konum belirlemede ve koordinatların bulunmasında sıfır meridyeni büyük önem taşıyor. Dünyada konum belirlenirken, sıfır meridyenleri İstanbul'dan Ayasofya'nın alemi esas alınarak geçmiştir. Bu da yurdumuzun önemli bir tarihi geçmişini ifade ediyor. Gerçekten dünyanın doğu ve batısını birbirinden ayırma özelliği olan meridyenin İstanbul'dan geçen bir meridyen olduğu ve hatta 116 yıl öncesinde bu meridyenin işaretlerinin bulunduğuna değiniliyor."
ASTRONOM VE ARAŞTIRMACI YAKUP EMRE
'Müslüman bilim adamlarına göre Başlangıç Meridyeni'
"Matematikçi ve astronomi âlimi, Timur hükümdarı Uluğ Bey, Semerkant Rasathanesi'nde Zîc-i Uluğ Bey'i meydana getirmiştir. Zîc-i Uluğ Bey, Kamçatka'nın doğusundan geçen meridyeni esas almıştır. Burası, Greenwich'e göre ilk sabah vaktinin zuhur ettiği yer olarak da bilinmektedir. Takıyuddin Er Rasıd da yaptığı koordinat hesaplarını Kanarya adalarına göre yapmıştır. İkinci Abdulhamid Han devrinde şehzâdelere coğrafya dersleri veren Mehmed Eşref Bey'in çizdiği dünya haritalarında baş meridyen olarak Paris veya Greenwich'i başlangıç meridyeni olarak aldığı görülürken, Osmanlı memleketlerine ait haritalarda baş meridyen olarak İstanbul'dan geçen meridyeni esas alınmıştır."
PROF. DR. METİN TUNCEL
'Milli saat ilk demiryollarında kullanıldı'
"Saatler kavramında mahalli saat, milli saat, uluslararası saat ve bizim namaz vakitlerini bildirmeyi esas alan ezani saat vardır. Mahalli saate göre, güneş, her meridyenin üstüne geldiği zaman günün ortasıdır. Gün bundan 12 saat önce başlar, 12 saat sonra biter. Şimdiki modern saatte günün başlangıcı gece 12:00'dir. Ezani saatte günün başlangıcı akşam 12.00'dir. Mahalli saatlerden sonra ulaşım zorluğu çekilince milli saate geçme zorunluluğu oluştu."
