Makedonya'dan Sudan'a, Suudi Arabistan'dan Pakistan'a Türk şirketlerin toplam arazi büyüklüğü 5 milyon 412 bin 485 dönüme ulaştı. Anadolu Grubu, Cevahir Holding, Altınbaş Holding gibi devler dikkat çekiyor.
Dünya son 10 yılda iki büyük kriz yaşadı. Birisini açık ve net bir şekilde, diğerini ise pek de fark etmeden… Global ekonomik kriz bölge ayrımı yapmadan tüm dünyayı etkisi altına aldı. Küresel iklim değişimi krizi ise gıda fiyatlarını artırdı ve bu nedenle toprak en fazla aranan yatırım aracı oldu. Ekonomik Kalkınma ve İşbirliği Örgütü (OECD) ile Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü'nün (FAO) yayınladığı raporlara göre, bu gelişmeler nedeniyle gelecek 10 yıllık dönemde gıda fiyatlarında yüzde 40'a varan artışlar olacağı tahmin ediliyor. Artan nüfusun da etkisiyle kıtlık sorunu yaşamak istemeyen gelişmiş ülkeler çareyi farklı coğrafyalarda toprak satın almak ya da kiralamakta buluyor. Bu konudaki gözde bölgeler ise toprak açısından zengin, ekonomik açıdan fakir olan Afrika ve Güney Asya ülkeleri.
Dünya Ticaret Örgütü'nün (WTO) 2013 verilerine göre, 41 ülke başka ülkelerde toprak kiralarken 62 ülke de topraklarını başka bir ülkeye kiraya verdi veya sattı. Bu konuda en iddialı ülke ise İngiltere. Bu ülke büyük kısmı Afrika'da olmak üzere 4 milyon 400 bin hektarlık arazi kiraladı. ABD'nin dünya genelinde topladığı arazilerin büyüklüğü 3 milyon 700 bin hektara ulaştı. Dünyanın en kalabalık ülkesi Çin ise 3 milyon 400 bin hektarlık araziyle ilk üç ülke arasında yer alıyor.
CEVAHİR, ALTINBAŞ, ANADOLU…
Türkiye de arazi alımı ve kiralama kervanına katılan ülkeler arasında kendine yer açtı ve 2013 yılının Ocak ayında bir ilke imza atarak yurtdışındaki ilk arazisini Sudan'da kiraladı. Kamu kurumlarının deneyimsiz olduğu dünya genelinde arazi kiralama işini Türk iş adamları uzun yıllardır yurtdışında devam ettiriyor.
Altınbaş Holding'den Anadolu Grubu'na, Sütaş'tan Cevahir Holding'e ve hatta küçük yatırımcılara kadar birçok şirket, dünyanın başka ülkelerinde arazi alıp tarıma açıyor. Makedonya'dan Arjantin'e, ABD'den Pakistan'a kadar uzanan Türklerin yaptığı 10 büyük arazi alımı ve kiralamasının toplam büyüklüğü 5 bin 367 kilometrekareye (5 milyon 412 bin 485 dönüm) çıkıyor. Bu miktar İstanbul'un 5 bin 313 kilometrekarelik yüzölçümünü aşıyor.
KİM, HANGİ ÜLKEDE?
Sudan: Ülkedeki ilk arazi alımını Adana'daki Ceyhan Girişimci İş Adamları Derneği'nin (CEYGİD) üyeleri yaptı. Sudan'da 20 bin dönümlük alana inşa edilmiş bir süt işleme çiftliği kiralayan, ardından araziyi 33 bin dönüme çıkaran CEYGİD üyeleri bu arazide ayçiçeği üretiyor. Türkiye'den bu ülkeye giden ikinci yatırım ise kamu kurumundan oldu. Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı'na bağlı Tarım İşletmeleri Genel Müdürlüğü (TİGEM), Beyaz Nil Nehri kenarındaki 5 milyon dönümlük araziyi 2013'te 99 yıllığına kiraladı. Omdurman, Rahat, Medani ve Abugota bölgelerinde yer alan arazilerde sebze ve meyve yetiştirilecek. Araziler, önümüzdeki dönemde özel sektöre de açılacak.
Makedonya: Ülkede iki büyük Türk şirketinin arazisi bulunuyor. 2012'de ülkenin en büyük süt markalarından Svedmilk'i alan ve şu ana kadar 13 milyon euro'luk yatırım yapan Sütaş, 40 hektarlık (400 dönüm) bir arazi aldı. Cevahir Holding de Makedonya'nın başkenti Üsküp'te 835 bin 619 metrekare (835 dönüm) arazi sahibi.
Arjantin: Yurtdışındaki ilk önemli arazi alımını 2005 yılında Bursalı Alara Tarım Ürünleri A.Ş.'nin ortağı ve genel müdürü Kerim Taner yaptı. İngiltere'nin kiraz talebini karşılamak için Arjantin'de de kiraz yetiştirmeye başlayan Taner, 400 dönüm arazi üzerine kurulan bahçede ürettiği kirazları İngiltere'ye ihraç ediyor.
Etiyopya: Türk şirketlerin peş peşe tekstil yatırımı yaptığı Etiyopya'da Altınbaş Holding'in patronu İmam Altınbaş, Else Tekstil Yönetim Kurulu Başkanı Seyfettin Koçak ve Özaltın Tarım'ın ortağı Kasım Külek Öz ortak bir girişim kurdu. Üç Türk işadamının oluşturduğu şirket, Etiyopya'nın en verimli tarım sahalarından biri olan Omo Valley'de 30 bin hektarlık (300 bin dönüm) arazi kiraladı. Bir başka Türk işadamı Muammer Öksüzhan ise başkent Darüsselam'da arazi kiraladı. Pınar Un'un eski genel müdürü olan Öksüzhan, Güney Etiyopya'nın en verimli bölgelerinden olan Rufuji'de 2005'te 30 bin dönümlük arazi kiraladı. 99 yıllığına kiralanan arazinin yıllık bedeli bin 500 dolar. İzmirli işadamı arazide mısır yetiştiriyor.
Zambiya: Ali Demir İnşaat ve Gıda şirketi, Zambiya'nın Seranga kentinde 5 bin dönüm arazi kiraladı. Şirket, arazide tarım ürünleri yetiştirecek. Firma ayrıca Sudan'da da 10 bin dönümlük arazi kiraladı. Başkent Khartum'daki araziye 12 milyon dolarlık gıda yatırımı projesi yapılacak.
Nijerya: Hakan Özel, Ateş Okta, Ömer Cürebal ve Kenan Yalavaç adlı girişimciler bir araya gelerek Nijerya'nın kuzey kesiminde 5 bin dönüm arazi kiraladı. 135 milyon nüfusu olan ülkede salça fabrikası da kuran ortaklar faaliyetlerini Anatolia Agroculture adlı şirketle yürütüyor. Ülkenin Kano bölgesinde soya, buğday ve mısır eken ortaklar bölgeye 1.5 milyon dolar yatırım yaptı.
Suudi Arabistan: Türk müteahhitlerin ilgi gösterdiği petrol zengini ülkedeki en önemli Türk gıda yatırımcısı İzmitli işadamı Zeki Yetim. Medine'de 50 dönümlük arazi alan Yetim bu arazide hurma yetiştiriyor. Ayrıca arazinin üzerinde 5 bin metrekarelik yeşil alan üzerine kurulu dinlenme tesislerinin de sahibi.
ABD: Gaziantepli Boyhan Gıda, 2007'de ABD'de 8 bin dönüm arazi aldı. Arazide 6 bin tonluk ceviz üretimi gerçekleştiriyor. Şirket geçen yıl da ABD'nin tarım üssü Kaliforniya eyaletinde ülkenin ceviz ihtiyacının yüzde 15'ini tek başına karşılayan Linden Nut Company'yi aldı. Şirketin hedefi 10 yıl içinde 20 bin dönümlük arazide üretim gerçekleştirmek. Ayrıca Türk işadamı Metin Negrin'in sahibi olduğu Lexin Capital, 2011 yılında 22 milyon dolara, 2013'ün sonunda ise 81 milyon dolara New York'ta iki farklı bölgede arazi satın aldı.
Malezya: Türkiye'nin son dönemde ekonomik ilişkilerini geliştirdiği Malezya'da bir Türk şirketi 80 hektarlık (800 dönüm) arazi aldı. Ülkenin Endüstri, Yatırım ve Ticaret Komitesi Başkanı Datuk Dr. Ku Abdulrahman Ku İsmail, satın alma sürecinde resmi onayların beklendiğini ve bu nedenle Türk şirketin adının saklı tutulduğunu belirtti. Malezya'nın Kedah bölgesinde arazi alan Türk şirketinin muz yetiştiriciliği yapacağı açıklandı.
Pakistan: Ekonomik işbirliğinin arttığı bir diğer ülke olan Pakistan'daki en önemli tarım yatırımcısı Anadolu Grubu. Özgörkey Holding ve Brezilyalı Cutrale Group ile Pakistan'da tarım ve gıda yatırımına giren Anadolu Grubu ilk adımını 20 bin dönümlük araziyi alarak attı. Arazide şeftali, kayısı, nar ve vişne yetiştiriliyor. Anadolu Grubu Yönetim Kurulu Başkanı Tuncay Özilhan, Para Dergisi'ne yaptığı açıklamada, arazi büyüklüğünü 24 bin dönüme (2 bin 400 hektar) çıkardıklarını söyledi. Özilhan, "Başladığımız ilk yıl arazideki toplam ağaç sayısını 1 milyon adede tamamladık. Şimdi ise bu sayıyı 2 milyon 800 bin ağaca çıkardık. Amacımız buradaki verimliliği arttırmak. İşimiz hızlı gelişiyor. Tabii ki farklı coğrafyalara da bakıyoruz. Şu anda baktığımız birkaç ülke daha var" diye konuştu.
MALEZYA'DA ANANAS ORMANI KURDU
Uzak diyarlarda meyvecilik yapan firmalardan biri de Mersin merkezli SYB Meynar Meyvecilik. Ağırlıklı olarak tropikal meyvelerin ticaretini yapan SYB Meynar, aynı zamanda ciddi bir üretici kimliğine de sahip. SYB Meynar'ın sahipleri beş yıl önce Malezya'da kraliyet ailesiyle ortak olarak SYB Meynar Turugha isimli bir şirket kurmuş. Bu şirket halen 12 bin dönüm (12 milyon metrekare) arazi üzerinde ananas üretimi yapıyor. Şirketin genel müdürü Bünyamin Yüksekbaş, Malezya'daki yatırımlarıyla ilgili şu bilgileri veriyor:
"Ananas 26 ile 30 derece arasında sabit sıcaklık seven bir ürün. Ortalama 28 derece istiyor. Türkiye'de üretim için denedik. Ancak başarılı olamadık. Sera ortamında da denememiz oldu. Ürün aldık, ancak erken çürüme yaptı. Türkiye'de üretemeyince ekvator kuşağında üretelim istedik. Malezya'da kraliyet ailesi ortaklığıyla SYB Meynar Turugha ismiyle şirket kurduk. 12 bin dönüm alanda üretim yapıyoruz. Klank ve Kuala-Lumpur şehirlerinde üretiyoruz. Yılda iki defa ürün alıyoruz. Malezya'da ürettiğimiz ananasları daha çok Türkiye'nin doğusundaki ülkelere ve Körfez ülkelerine satıyoruz. Türkiye'ye Malezya ve Kosta Rika'dan ananas getiriyoruz."
ROMANYA'DA 20 BİN DÖNÜM TARLASI VAR
Yurtdışında arazi sahibi olan işadamlarından biri de Çorumlu Mehmet Özge. 1991 yılından bu yana Romanya'da yaşayan Özge'nin bu ülkede 20 bin dönüm arazisi bulunuyor. Özge 1991 yılında bu ülkeye gelen ilk Türk girişimcilerden. 2000'li yılların başında çok genç ve tecrübesiz olarak Çorum'dan çıkıp Romanya'ya gelen Özge´nin ticarette el atmadığı alan kalmamış. Romanya'da ilk Türk restoranını açan, ilk Türk marketini kuran kişi olmanın ötesinde poşet üretiminden futbol topu imalatına kadar değişik alanlarda faaliyet göstermiş ve kazandıklarını da araziye yatırmış. Arazilerinde ağırlıklı olarak buğday ve kış sebzeleri üretiliyor. Özge, köylerden topladığı buğdayı un değirmenlerine satarken Romanya'yı en ücra köylerine kadar adım adım dolaşmış. Buğday işini geliştiren girişimci sadece Romanya'nın değil Avrupa'nın da sayılı büyük buğday silolarından birisini de satın alarak sektörde ismini duyurmuş. Özge şu anda, 70 bin ton buğday depolama kapasitesine sahip, 52 metre yüksekliğinde iki dev beton blokun yanı sıra, mısır ve ayçiçeği depolanması için özel yapılmış depolardan da oluşan bir silo kompleksine sahip. Tarım sektöründe entegrasyonu hedefleyen Özge, tarla ve silosuna son olarak un fabrikasını ilave etmiş.
Kaynak: Mehtap HALICI-PARA DERGİSİ
