Okullulaştırma konusunda ilk yazanlardan biri çağdaş anarşist Ivan Illich'tir. Deschooling Society kitabını Ahmet Tevfik Küflü çevirmemi istemişti. Yaptım ve kendisine teslim ettiysem de çeviri Bilgi Yayınevi'ndekaybedildi. Sonradan başka bir yayınevi bastı kitabı, farklı bir çeviriyle. O gün bugündür bu konuyu aklımda evirip çeviririm. Son tartışma başlayıp "evde öğretim" gündeme gelince aklım 1970'lerin sonunda o kitabı ilk okuduğum ve çevirdiğim Ankaralı günlere gitti.

***
Hemen üç noktayı belirteyim: kesintili/ kesikli eğitime karşı değilim; eğitim modeli tartışmalarının kızların okula gönderilmemesiyle ilişkilendirilmesine ve daha ötesinin irdelenmemesine karşıyım, Türkiye'nin din eğitimi sorununu çözmesi gerektiğine inanıyorum.
***
Bunları belirttikten sonra 4+4+4 şeklindeki bir eğitim sistemini yanlış bulduğumu belirteyim. Zaten hükümet de eleştirilerden sonra bu kuralı değiştirdi. Şimdi anladığımız kadarıyla daha uzun bir zorunlu ilk eğitimden sonra (ben öğretim sözcüğüne karşılık eğitim kavramını tercih ediyorum) bölümlere geçecek çocuklar. Ama bu da bana göre yeterli değil.
Yapılan bütün çalışmalar ve tüm o "Amerika'da şöyle, böyle..." tarzındaki ucuz açıklamalara rağmen ortada bir gerçek var: o çok sevdiğimiz tabirle söylemek gerekirse "gelişmiş ülkeler" meslek kararı verme yaşını çekebildiği kadar yukarıya çekiyor. O kararın mümkün olan en geç yaşta, çocuk kendini tanıdıktan sonra versin istiyorlar. İsteyen bu istatistiklerin yer aldığı OECD raporlarına bakabilir.
Daha erken bir yaşta çocuğun meslek eğitimine ayrılması tam bir haksızlıktır. Bunun yetenekle ilgisi yoktur. Piyano eğitimi 4 yaşında başlar diye öğretim sistemlerini o yaşa indirgemiyoruz. O yaşta çocuğun sosyalleşmesi ve öğretime başlaması için gerekli altyapıyı hazırlıyoruz.
***
Hayatımıza "Amerika'da da böyleymiş" diye bir "homeschooling" (evde öğretim) kavramı girdi. Daha iddialı bir şey söyleyeyim: homeschooling Amerika'da, söylenenler gibi, eğitimin zorunlu ve sistemli bir parçası değildir. Özel koşullarda ortaya çıkan, "marjinal" bir öğretim sistemidir evde öğretim. Bunu da dileyenler Amerikan eğitim sisteminin rakamlarını veren, her türlü ayrıntısını dile getiren National Center for Education Statistics sitesindeki verilere bakarak sınayabilirler.
***
Doğrudur, eğitimin kesintili hale getirilmesi, çocuğun yeteneklerini ve kararlarını belirlemesi bakımından zaruridir. Ama bu çocuğun erken bir yaşta bir başkasının onun hakkında verdiği karara mahkûm edilmemesi şarttır.
Yıllarca İHL'lerden diğer okullara transfer sorunlarına da katsayı meselesine de böyle baktım: hakkında bir hüküm verilmiş ve onu kendi iradesiyle aşma noktasına gelmiş bir genç insana bu hakkın verilmesi çok mu yanlış? Şimdi bu yanlışı "meslek eğitimi"adı altında neden bir kere daha tekrarlayalım?
Çağdaş bir devletin çocuklarına alabildiğine uzun bir eğitim vermesi gerektiği kanısındayım. Yeteneğine göre, meslek planlamasını yapan ama çok uzun bir okullulaştırma döneminden geçen bir çocukgenç kitlesinin üretken olacağı su götürmez bir gerçektir. Okullaştırmanın sosyal, kültürel, psikolojik etkisini mi tartışacağız şimdi?
Geldik kızların eğitimine, din eğitimine. Çarşamba günü...