Babasının kuzusuuuuu!

İki yıl önce yönetmen Fatih Akın ile söyleşi yaparken "Son yıllarda iddialı bir film neden çekmedin?" diye sormuştum. Akın tam da hayatın ortasından bir cevap vermişti: "Genel olarak babalık yapıyorum. İki çocuğum var. Birini okutuyorum, diğeri yeni doğdu. Hani analı babalı büyüsün derler ya, ben de bunun için uğraşıyorum. Çünkü o çocuklar büyüyünce 'Babam var ama sadece film yapıyor' demesin. 'Babalık yaptı bana' desin istiyorum." Babalık böyle bir şey. Her şeye rağmen birinci önceliği çocuğuna veriyorsun. Memleket sathında sorsan babalara, kimse buna itiraz etmez. Ama nedense pratikte farklı bir manzara vardır karşımızda. Malum genelde çocuk büyütme ve yetiştirme annenin omuzları üzerine yükleniyor. Baba da yardımcı erkek oyuncu kategorisinde kalıyor. Ama adının afişe büyük yazılmasını istiyor. Tamam eskiden geleneksel büyük aile, geleneksel baba modelini dayatırmış. Babalar da çocuklarını içten içe sevse bile bunu pek gösteremezmiş. Bunun için kaç çocuğun babasından şöyle cümleler işitmişliği vardır: "O zamanlar büyüklerin yanında çocuklar kucağa alınmazdı, ayıp kaçardı." Allah'tan o günler geride kaldı. Artık çocuklar kucaklara alınıyor, seviliyor, bu sevgi gösteriliyor. Peki geleneksel babalık modelini tamamen bıraktık mı? Bıraktık desek yanlış olur. Hâlâ izlerini görmek mümkün. Ama babaların eskiye göre çocuk yetiştirme ve büyütme konusunda önemli mesafeler kat ettiği de bir gerçek. Erkeklerin düşünsel bir evrim geçirdiği söylenebilir. Yani erkekler geleneksel babalıktan katılımcı babalığa doğru evriliyor. Ayıp olur diye çocuğunu kucağına almayan babaların yerine çocuklarının altını değiştiren babaların dönemini yaşıyoruz. Benzer bir evrim tüm dünyada da yaşanıyor. Habitus Yayınları'ndan yeni çıkan Radikal Baba kitabı bu sürecin dünyada nasıl yaşandığını, babaların deneyimleri üzerinden anlatıyor. Farklı cins ve sınıftan babalar etkileyici deneyimlerini paylaşıyorlar kitapta. Bu deneyimlerden şunu çıkartmak mümkün. Katılımcı babalık, babaların da anne titizliğinde çocukla ilgilenmesinin ilk şartı... Ya bizde... Aslında herkesin çevresinde bu tür babalar var. Ama malum babalar bu tür deneyimlerini paylaşma konusunda biraz ketum. Ama bu ketumluğu aştıkların da memleketteki babalık evriminin izlerini 'bizim babaların' deneyimlerinde de görmek mümkün.

EŞİMİN YANINDA YERİNE EŞİMLE BİRLİKTE DUYGUSU İÇSELLEŞTİRİLMELİ
Ahmet Katıksız yönetmen. atv'de yayınlanan Kara Para Aşk'ı çekiyor. Eşi de yönetmen. Köksüz filmini çeken Deniz Akçay Katıksız. Kızları Çiçek ile yoğun bir şekilde ilgileniyor. Çiçek de onun bu halinden pek memnun görünüyor. Katıksız "Kadınlar annelikle ilgili daha doğrusu kendilerini anne hissetmekle ilgili hormonlarından ciddi yardım alıyorlar. Erkekler bu yardımdan yoksun oldukları için baba olduğumuzu anlamak zaman alıyor" diyor. Katılımcı babalığın da hamilelik sürecinde başladığını düşünüyor: "Öyle ki hamilelikte ve doğumda eşimin yanında değil de eşimle beraber olmalıyım duygusunu içselleştirmek ilk basamak oldu galiba bende." Lakin bu durumu içselleştirmek için destek de almış. "Doğumdan önce bir hafta sonu doğal doğumla ilgili kursa gittik. Daha doğrusu kursa götürüldüm. Bu tip aktiviteleri gereksiz bulurdum. Hatta biraz üstten ve alaycı bir tavrım vardı. Kursa gitmek zor gelmişti bana ilk gün. Sonra hiç de düşündüğüm gibi olmadığını anladım." Kızı Çiçek'le yaşadıkları her baba gibi onun için de özel: "Kızımla paylaşımımız başladıktan sonra kendime 'vay be baba oldum' dediğim anlar arttı. Paylaşımdan kastım beraber oyun oynadığımız anlar ya da uyumadan önce üstünü örterken bana gülümsemesi ya da bir sebepten dolayı canı yandıktan sonra kollarını açarak 'Beni kucağına al' hareketi yapması gibi şeyler..." Ha Çiçek ilk doğduğunda zorlu bir süreç yaşamış Katıksız. "İlk üç ay uykusuz ve çok zor geçti. Nöbetleşe ve her an tetikte uyumak insanın sinirlerini çok yıpratıyor. Böyle zamanlarda geleneksel babalığa özenmedim dersem yalan olur" diyor. Bu itirafı yapsa da şimdi dönüp bakınca 'yanlış yola' sapmadığı için mutlu. Babalık onu da değiştirmiş tabii: "Artık daha toleranslıyım her şeye ve herkese karşı. Hayata daha fazla 'hayırlısı' gözüyle bakıyorum. Daha önceleri iş hayatımda her şeyi kontrol etmeye çalışma refleksim vardı. Kızım Çiçek'ten sonra bunun mümkün olmadığını anladım ve bu beni çok rahatlattı. Daha mutlu çalışan bir adam oldum."

KATILIMCI BABALARIN SAYISI ARTIYOR
Özgür Poyrazoğlu ajans başkanı ve girişimci. Ama o aslında Türkiye'deki ilk babalık bloglarından babaolmak.com'un yaratıcısı. Eşinin hamile olduğunu öğrendiği an açmış bu blogu. Baba adaylarının sıklıkla başvurduğu annelerin de takip ettiği bir blog burası. Poyrazoğlu "Fikren çok hazır olduğumuz bir sırada planlı bir hamilelik süreciydi bizimkisi" diyor. Bunun için de kendini babalığa hazırlamış. Poyrazoğlu'nun babalığa bakışı oldukça ufuk açıcı: "Benin inandığım şey 'annelik' ya da 'babalık' değil 'ebeveynlik' diye tek bir pozisyon olduğu. Bir çocuk için her ikisinin de birebir eşit önemde olduğu. Dolayısıyla bir çocukla ilgili her sorumluluğun da bu iki kişi tarafından eşit olarak yüklenilmesi gerektiğini düşünüyorum." "Babalık sürecinde sizi neler zorladı?" diye sorunca "Öğrenmenin zor geldiği herhangi bir şey olmadı. Özel olarak öğrenilen bir şey de yok bana kalırsa. Yaşıyorsun ve yaşarken de çözüyorsun her şeyi. Bunun yetiştirilmeyle de ilgisi olsa gerek. Dolayısıyla kendi ebeveynlerime teşekkür etmem gerekir bununla ilgili. Ama kendimi çok zorladığımda, bebek tırnağı kesmek diyebilirim. Bu konuda hâlâ sıkıntım var galiba" diyor. Blogu nedeniyle toplumdaki babalık algısının değişimini daha iyi gözlemlediği bir gerçek. "Nedir peki bu değişim?" dediğimiz zaman "Katılımcı babaların sayısı artıyor elbette" diye cevap veriyor. "Ama" diyor "Site üzerinden benle iletişime geçen babaların sayısı azımsanmayacak kadar olsa da erkeklerin çok sosyal ve paylaşımcı olmadığını söyleyebilirim. Bloguma yorumlar ve e-postalar genellikle kadınlardan geliyor. Erkekler, toplumumuzdaki kodları sebebiyle duygularını pek de dışa vurmuyor. Babaolmak.com'un belki de en önemi başarısı bu konuda iyi bir örnek oluşturması ve arkasından pek çok baba bloğunun ortaya çıkması oldu."

PRATİK OLARAK ZOR GELEN BİR ŞEY YOK
Emrah Yaralı yayıncı. Radikal Baba kitabının çıktığı Habitus Yayınları'nın genel yayın yönetmeni. Bu kitabı yayımlamasının sebebi de algıda seçicilik aslında. Yaralı "Elbette baba olunca kitap çıkarma süreçlerimiz de değişti. Yayınevimiz Habitus'un Minör ve Majör dizisi bu anlamda hareketlendi. Yine olacaktı belki ama süreci hızlandıran faktör babalık oldu" diyor. Kendisi katılımcı bir baba ama bir karar alarak başlamamış süreç "Bu bir karar değil sizin hayatı yaşama şekliniz" diyor. 'Her zaman her yerde anca beraber kanca beraber' ilkesiyle eşiyle yürüttüğü ilişkinin doğal sonucu olarak katılımcı babalığı yaşıyor. "Zorluk yaşadınız mı?" diye sorunca "Pratik olarak zor gelen hiçbir şey yok ama başka bir hayata geçildiği de aşikar -sadece erkek için değil kadın için de başka bir hayattan söz ediyorum- ve o hayata uyum sağlama süreci biraz zor olabilir. Hayatınızdaki tüm ilişkiler yeniden tanımlanıyor çünkü artık tek başınıza değilsiniz her şeyden sınırsız sorumlusunuz" cevabını veriyor. Oğlu Dünya ile daha fazla vakit geçirmek istiyor: "Dünya'yla birlikte olma isteğim ağır bastığı için evden çalışma sıklığım arttı; birlikte olmak ve oynamak daha tercih ettiğim bir hal oldu." Tabii baba olmak onu değiştirmiş: "Duygusal açıdan daha yumuşak ve daha sert olduğum noktalar değişti diyebilirim. Eskiden verdiğim tepkilerle şimdiki tepkilerim arasında farklılık söz konusu" diyor.

EVLAT SEVGİSİ İNSANI BAŞTAN YARATIYOR
Hakan Vreskala müzisyen. İsveç-Türkiye hattında yaşıyor. En son Ahmet Kaya için çıkarılan ...bir eksiğiz albümünde Kum Gibi şarkısını yorumladı. O da katılımcı babalığı bir kararla seçmemiş. İsveç'te yaşadığı için biraz da o toplumun şartlarıyla böylesi bir yola girmiş. Oğlu Sarp'tan bahsederken gözlerinin içi parıldıyor. "Babalık olayını başlarda hiç kavrayamadım sonra da bir anda tüm hayatımı değiştirdiği için depresif bir dönemim olduğunu itiraf etmeliyim. Özellikle ilk dönemler karşılıksız özveri, uykusuzluk ve yoğun bir fiziksel mücadele beni yıprattı, şok etti. Hatta herkes gibi kendi halime acıdığım zamanlar oldu. Bir miktar ego törpüsü, kendini daha az ciddiye alma, zamanla gelişen empati duygusunun bencilliği yenmesi ve evlat sevgisi insani baştan yaratıyor" diyor. "Katılımcı baba olunca ne gibi bir dönüşüm yaşıyor insan?" deyince, "Hep birkaç adım ileriyi düşünmek durumundasınız. Gittiğin her yerde çocuk için ne buluruz, nasıl gideriz, saat kaç gibi uykusu gelir, uykusu kaçarsa ne yaparız gibi sorulara cevap bulmak zorundasınız. Yanınızda hep ıslak mendil ve bir muz bulundurma gerekliliği var. Çocuksuz arkadaşların 'Abi atla gel taksiye ne olacak çocuk yanında büyüsün, bu kadar elit olma' gibi çağrılarına 'Geri zekalı dostum orada sigara içiliyor, hem gelmek istesem bile takside çocuk koltuğu yok' gibi banal cevaplar vermek" diye cevap veriyor.

ISTIRAP ÇEKMEYE GEREK YOK
Babalara kendi deneyiminden yola çıkarak bir de tavsiyesi var: "Öğrendiğim en önemli şey çocuğu engel olarak görüp kendine ıstırap çektirmektense, yaptığın makul şeylere çocuğu da dahil edip birlikte keyif almak." Tabii katılımcı baba olmanın avantajlarına gelince. Vreskalı "Sürekli bana en yakın arkadaşım olduğunu söylemesi ve aslında gün içinde defalarca yaşanan o muazzam baba oğul anları, baba olabilmiş olmanın yarattığı o büyülü ruh halini doğrulayacak olaylar, aslında her gün defalarca yaşanıyor" diyor. Baba olduktan sonra çok daha kibar, empati sahibi, baskı kaldırabilen ve sorun çözme eğilimli olduğunu söylüyor. "Galiba" diyor "İnsan oldum."