Suat Derviş'in yeniden aklımıza gelmesinin sebebi, İthaki Yayınları'nın Suat Derviş'in kitaplarını basmaya başlaması. İlk yayımlanan kitap da, tahmin edileceği gibi, en çok bilenen eseri
Fosforlu Cevriye... Biz de bunu fırsat bilip şair, romancı, gazeteci Suat Derviş'i yeniden hatırlayalım istedik...
AVRUPA: Suat Derviş, Avrupa'ya muhabir olarak giden ilk kadın gazeteci.
BEYAZPERDE: Derviş'in en bilinen eseri
Fosforlu Cevriye sayısız kez beyazperdeye aktarıldı. Neriman Köksal da canlandırdı Cevriye'yi, Türkan Şoray da; Sevtap Parman da, Yeşim Salkım da... Tiyatro sahnesindeki unutulmaz Cevriye ise Gülriz Sururi.
CEVRİYE: 1968'de yayımlanan
Fosforlu Cevriye'nin kahramanı Cevriye, toplumsal koşullara rağmen sevebileceğini ve sevdiği için her şeyi göze alabileceğini gösterir.
ÇAMLICA: Büyükannesi ve babasının yaşadığı Çamlıca'da doğdu (Doğum tarihi 1901, 1903 ve 1905 şeklinde geçer çeşitli kaynaklarda). Yaşadığı asıl yer Kadıköy Moda olsa da, Çamlıca'yı hiç unutmadı. Nitekim 1935'te verdiği bir söyleşide ilk romanını yedi yaşında yazdığını söyler;
Çamlıca Perisi.
DÖRT: Başından dört evlilik (Kimi kaynaklarda üç olarak belirtilir) geçti. Milli güreşçi Seyfi Cenap Berksoy'la ilk evliliğini yaptı. Sonrasında Selami İzzet Sedes ve Nizamettin Nazif Tepedenlioğlu ile nikah masasına oturdu. Dördüncü eşi, 1941'de dünya evine girdiği Reşat Fuat Baraner. Bu evlilikle Derviş'in sol görüşü iyice pekişti ve Komünist Parti'nin Türkiye yapılanmasında yer aldı.
ESERLERİ: Fosforlu Cevriye, Ankara Mahpusu, Hiçbiri, Ne Bir Ses Ne Bir Nefes, Çılgın Gibi, Buhran Gecesi, Fatma'nın Günahı, Gönül Gibi, Bu Roman Olan Şeylerin Romanıdır, İstanbul'un Bir Gecesi, Biz Üç Kardeşiz, Kendine Tapan Kadın, Zeynep İçin, Aksaray'da Bir Perihan.
FEMİNİZM: Suat Derviş'in Türkiye'deki feminist harekete katkıları yadsınamaz.
GAZETECİ: 1923 Lozan Konferansı'nı izleyen gazetecilerden biri.
Kadın Muhbir adlı hikayesinde hiçbir yardım almadan nasıl gazeteye girip çalıştığını anlatıyor. Ona göre gazetecilik başka insanları ve başka hayatları tanımanın bir yoludur.
İkdam, Akşam, Hürriyet, Son Posta, Tan, Cumhuriyet, Son Telgraf, Yeni Hayat, Servet'i Fünun, Hayat, Yeni Edebiyat olmak üzere pek çok yayın organında çalıştı.
HAPİS: 1944'te, siyasi görüşlerinden ötürü eşi Fuat Baraner'le birlikte tutuklandı. Sorguda bebeğini düşüren Derviş sekiz aya mahkum oldu. 6 Kasım 1944'te hapisten çıktı.
ISTIRAP: Özellikle de eşi Baraner hapisteyken, Suat Derviş, hem maddi hem manevi ciddi ıstırap çekti. Bu nedenle ablasının yanına, İsveç'e gitti.
İLK ROMANI: Kara Kitap ilk romanı ve basıldığında Derviş henüz 16 yaşındadır.
JİNEKOLOG: Suat Derviş, Hatice Saadet adıyla, varlıklı bir ailenin ortanca çocuğu olarak dünyaya geldi. Babası ünlü tıp profesörü, ilk jinekolog İsmail Vehbi Derviş. Annesi Sultan Abdülmecid'in mabeyncilerinden Kamil Bey'in kızı Hesna Hanım; Osmanlı'da Telefon İdaresi'nde çalışmaya başlayan ilk kadınlardan Hamiyet Hanım da kardeşi.
KADINLAR: Eserlerinde kadınlar ve kadın duyguları çokça yer bulur. Mesleğinde en kötü bulduğu şeyin kadın olmak olduğunu söyler; kadınlar arasında da Halide Edip'i, şairlerden de İhsan Raif Hanım'ı beğendiğini belirtir. Günlük bir gazetede (
İkdam, 1926) ilk kez bir kadın sayfası hazırladı.
LATİN: Latin alfabesiyle yazdığı ilk eser
Emine (1931).
MAHLAS: Kendi adıyla yazdıklarını yayımlatamadığını söyler bir söyleşisinde Derviş ve bu nedenle mahlaslarla yazdığını anlatır: "Sosyal adaletsizliğe bayrak açtığım, fıkralarım, romanlarım, sosyal konulardaki röportajlarımla Türk halkının hakiki durumunun tablosunu ilk verenlerden olduğum için."
NAZIM HİKMET: Ünlü şair komşusu ve çocukluk arkadaşı. Edebiyat camiasına adım atmasını da Nazım sağladı. Suat Derviş'e hayran olan Hikmet'in
Gölge şiirini onun için yazdığı söylenir.
OYUN: Hapisten çıktıktan sonra iş bulamadı. Mahlasla radyo skeçleri ile çocuklar için
Dev Masalları adlı tiyatro oyunları yazdı ve sahneletti.
ÖLÜM: 23 Temmuz 1972'de Kasımpaşa Hastanesi'nde öldü. Arkadaşlarının çoğu cenazesine ya hapistede olduğu ya da korktuğu için gelemedi. Ölüm ilanı sadece birkaç gazetede yayımlandı.
PSİKOLOJİK ROMAN: İlk romanları psikolojik türde.
RUSYA: Rusya'dan aldığı davet üzerine oraya gider. Rusya'da basılan kitapları için votka ve kürkle ödeme alır. Rusya'ya gitmesinden ötürü kimi arkadaşları kendisiyle ilişkiyi keser.
SENDİKA: Türkiye'deki ilk basın sendikasının kurucularından ve ilk başkanıdır.
ŞİİR: Derviş edebiyata şiirle girdi. Nazım Hikmet, onun
Hezeyan şiirini gizlice
Alemdar gazetesinin edebiyat ekinde yayımlattı (1918).
TÜRKİYEDEVRİMCİ KADINLAR BİRLİĞİ: Suat Derviş, 1970'te TDKB'yi kurdu.
UNUTULMA: Suat Derviş, yaklaşık 70 yıllık ömründe pek çok önemli ilke imza atmış olsa da, uzun yıllar boyunca unutulmuş bir isimdi. Birkaç yıl önce Liz Behmoaras,
Suat Derviş - Efsane Bir Kadın ve Dönemi adlı biyografiyi yayımladı; bu yılın nisan ayında düzenlenen Yeni Yüzyıl Üniversitesi 13. Kadın Yazarlar Sempozyumu, Suat Derviş'e adandı.
ÜNLÜ: Fosforlu Cevriye filmi kadar şarkısı da ünlü. İbrahim Tatlıses, 1988'de
Fosforlu Cevriyem adlı bir albüm çıkardı.
VOSSISCHE ZEITUNG: Piyano ve şan dersi almak üzere 1927'de ablasıyla birlikte Berlin'e gönderildi. Konservatuara girdi, ancak sonradan edebiyat fakültesine geçiş yaptı. Yazılarının şehrin saygın sanat dergilerinden
Querschnitte ve
Vossische Zeitung gazetesinde yayımlanmasıyla okulu bıraktı.
YENİ EDEBİYAT DERGİSİ: Eşi Baraner ile birlikte Türkiye'de toplumsal gerçekçi akımın ilk yayın organlarından sayılan
Yeni Edebiyat Dergisi'ni 15 Ekim 1940-15 Kasım 1941 arasında yayımladı.
ZÜBEYDE HANIM: Eşi Fuat Baraner, Zübeyde Hanım'ın torunu.
