Dünyanın önde gelen merkez bankalarının para basmaları, kredi dağıtmaları artık eskisi kadar etkili olmuyor. İki üç yıl önce Avrupa Merkez Bankası'nın (ECB) bir bazuka fırlatacağı söylentisi dünyanın dört bir yanında borsa endekslerinde en az yüzde 2-3'lük yükselişlere yol açardı. Merkez bankaları giderek daha fazla para bastıkça milyar dolarlar, hatta trilyonlar önemini yitirmeye yüz tuttu.
Geçen ay, ECB bankalar için ilk aşamada 400 milyar euro kredi kolaylığı sağlanacağını açıklamıştı. Hafta içinde ECB Başkanı Mario Draghi kredi desteğinin bir trilyon euroya kadar yükseltilebileceğini söyledi. Piyasaların 600 milyar euro daha likidite çıkacak olmasına tepkisi çok sınırlı kaldı. Borsa endekslerindeki yükselişler yüzde 1'i bile bulmadı.
Piyasalar için durum böyleyken ekonomiler için de pek farklı değil. Dünyanın beş büyük merkez bankasının (ABD, Avrupa, Çin, Japonya ve İngiltere) 10 trilyon doları zorlayan miktarda para basmış olması ekonomileri de etkilediği pek söylenemez.
Dünya ekonomisi bir türlü durgunluk tehdidinden kurtulamıyor.
ABD'DE İŞSİZLİK AZALDI MI?
ABD'de perşembe günü açıklanan işsizlik verileri pespembe bir tablo ortaya koydu. 288 bin kişi istihdama dahil olurken işsizlik oranı yüzde 6,3'ten 6,1'e düştü. Genelde haberlerde bu kadar bilgi yer alıyor ve sadece bu açıdan bakınca olumlu bir tablo ortaya çıkıyor. Ancak rakamların ayrıntılarına bakınca durum çok farklılaşıyor.
ABD'de haziran ayında 523 bin kişi tam zamanlı işini kaybederken bunların yerini 799 bin yarı zamanlı iş aldı. 288 bin kişilik istihdam artışı, tam zamanlı işlerde çok ciddi bir kayıp olmasına karşın bu şekilde ortaya çıktı. İkinci gerçek istihdam gücünün nüfusa oranının tarihi dip seviyelerde olması. 2007 yılında çalışanların nüfusa oranı yüzde 67,5'ti, bu oran şimdi yüzde 62,8 olarak hesaplanıyor. Bu nedenle de işsiz sayısı yaklaşık 10 milyon kişi azaltılıyor. Bunun sonucu ise şu: 2007 yılında ABD'de işgücünün içinde olmayan nüfus 78 milyon civarındaydı. Bugün 92 milyon kişi iş piyasasının dışında bulunuyor.
Bunun yaklaşık 10 milyonunu kriz nedeniyle iş piyasasının dışında kalanlar oluşturuyor.
Çarpıtılan bu tablonun çok ciddi sonuçları olacak. ABD ekonomisi ilk çeyrekte yüzde 3 küçüldü ama ABD Merkez Bankası (Fed) aylardır parasal genişlemeyi azaltıyor. Fed, temmuz sonundaki toplantısında işsizlik verilerine baz alarak parasal genişlemeyi sona erdirme yönünde kararlar alabilir. Ardından da faiz artırımlarının ne zaman başlayacağı tartışılacak.
Bu sürecin dünya ekonomisi, özellikle de gelişen ülkeler üzerinde olumsuz sonuçları olacak. Parasal genişleme politikaları dünya ekonomisinin 2008 krizini aşmasına yeterli olmadı, şimdi bu politikaların kademe kademe sona ermesi, zar zor büyüyen ekonomileri iyice baskı altına alacak. Bunun gelişen ekonomiler açısından sonucu ise sıcak paranın çekilmesi ve borçlanma imkanlarının daralması olacak.
Çevremizde bir yandan sıcak çatışmalar devam ederken, öte yandan büyük merkez bankaları, para basma politikalarını silah gibi kullanırken TCMB'nin riskleri daha gerçekçi değerlendirmesi gerekiyor.
Haziran ayında PMI endeksi ilk daralma işaretini verdi. Merkez Bankası enflasyondaki kıpırdanmaya aldırmadan faizleri düşürmeyi sürdürmeli. Büyüme yavaşladıkça zaten enflasyonu da aşağı çekecektir.