İzmir Milli Kütüphanesi, 2012 yılında 100. yaşını kutlayacak. Türkiye'nin adında 'milli' geçen ilk kütüphanelerinden biri olma özelliğini taşıyor. İzmir Milli Kütüphanesi, 1912 yılında bir grup özverili İzmirli kent aydını tarafından kurulmuş, bugünlere güzelliklerle ulaşmış, İzmir'in en önemli kültür hazinelerinden biri. İzmir Milli Kütüphanesi'nin geçmişine baktığımızda, İzmirli Avukat Kadızade İbrahim Bey'in öncülüğünde, 1911 yılında kurulması için ilk adımın atıldığına tanık oluyoruz. Kütüphane bir yıl sonra, yani 23 Haziran 1912 tarihinde, İzmir Beyler Sokağı'ndaki Salepçizade Konağı'nın selamlık bölümünde hizmete girmiş. Kütüphanenin bugünkü etkileyici binasına taşınması ise ancak 29 Ekim 1933'de, Cumhuriyet'in onuncu yılında gerçekleşebilmiş.

***
İnşasına 1914 yılında başlanan bina, mimari özellikleri açısından da dikkat çekici. Dönemin saygın mimarı Tahsin Sermet tarafından yapılmış. İzmir Milli Kütüphanesi; özel, insanı etkileyen mimari havasının da eşliğinde, binasıyla bütünleşerek; yıllar içinde Türkiye'nin en iyi, en özel kütüphaneleri arasında yerini aldı. İzmir Milli Kütüphanesi'nin önemli özelliklerinden biri de, şehir için özel arşiv niteliği taşıması.
***
Önümüzdeki yıl, yüzüncü yaşını kutlayacak olan kütüphanenin, geçtiğimiz yıllarda İzmir'in gelişiminde, özelliklerine uygun kent kültürünün yaygınlaşmasında, kentin dev tarihsel mirasının farkındalığının artmasında, kuşaklar boyunca önemli, olumlu rolü oldu. Kütüphane, aynı zamanda İzmir ve Türkiye kültürünün aynası konumunu taşıyor. Çünkü 1912 yılından bu yana çıkan kitaplar ve yayınların tümü açısından, çok detaylı arşiv niteliğinde. Az değil, 700 bin civarında kitabın bulunduğu kütüphanede, dönemin Levantenleri tarafından bağışlanmış, Victor Hugo'nun birinci baskı orijinal kitapları var. Gutenberg Matbaası'nda basılmış birinci baskı ciltler, İbrahim Müteferrika dönemlerinde basılmış eserler var. Ayrıca beş bin civarında orijinal el yazması var; bunlara değer biçmek gerçekten mümkün değil.
***
İzmir Milli Kütüphanesi'nde yüzlerce yıllık geçmişe sahip, altın varaklı bir Kur-an'ı Kerim de bulunuyor. Osmanlı İmparatorluğu'nun tarihini aktaran Düsturname-i Enveri adında el yazması çok özel bir kitap var. Kitap 14. yüzyıl Aydınoğlu Beyliği'ne ait ve tarihçilerin tümü tarafından, 'ortak fikir' ile çok özel bulunan bir 'el yazması'. Bu kitap zamanında, sadece iki nüsha olarak çıkmış. Bir nüshası uzun yıllar önce Türkiye dışına gitmiş ve şu anda Fransa'nın Milli Kütüphanesi'nde sergileniyor. İzmir Milli Kütüphanesi'nin değerli özelliklerini ve İzmir için tarihsel anlamda taşıdığı değeri, aslında bu köşe yazısına sığdırmak çok zor.
***
İzmir Milli Kütüphanesi'nin yine önemli bir özelliği 'derleme kanunu' kapsamında yer alması. Kütüphane, 21 Haziran 1934 tarihinde çıkan bir kanunla, Türkiye'de basılan her türlü eserin birer nüshalarının toplandığı 6 kütüphane arasında yer almış. Şimdi ise yeni hazırlanan, ama uzun süredir kenarda uygulamaya geçmek üzere, sırasının gelmesini bekleyen bir yasa tasarısında, İzmir Milli Kütüphanesi'nin (belli ki üzerinde çok düşünülmemiş bir zeminde) bir iki kütüphane ile birlikte 'derleme kanunu' kapsamından çıkarılması gündemde.
***
Bu arada İzmir Milli Kütüphanesi'nin, devlete hiç yük olmadan kurduğu vakıf aracılığı ile kendi imkanlarıyla ayakta durduğunu anımsatayım. Elbette bu özel, değerli kütüphanenin 'derleme kanunu' dışında kalması; hem İzmir hem de Türkiye için bir kayıp olacaktır. Entellektüel derinliği, dürüst kişiliği, başarılı bakanlık sürecindeki duruşu, değerli hizmetleri, sağduyusu ile öne çıkan İzmir Milletvekili ve Kültür-Turizm Bakanı Ertuğrul Günay'ın, bu konuya duyarlı davranacağına, inceleyeceğine inanıyorum.