Çipler, modern dünyanın en kritik yapı taşlarından biri olarak kabul ediliyor. Akıllı telefonlardan otomobillere, bilgisayarlardan beyaz eşyalara kadar hayatın her alanında kullanılan küçük bileşenler, teknolojinin sürekliliğini sağlıyor. Onlar olmadan, modern dünyanın işleyişini sürdürmesi neredeyse imkansız hale geliyor. Ancak pandemi döneminde yaşanan küresel çip krizi, birçok sektörde üretim süreçlerini durma noktasına getirerek ekonomik dengeleri sarstı. Türkiye ise bu dönemi bir fırsat olarak değerlendirerek yerli çip üretimine odaklandı. Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı'nın teşvikleriyle TÜBİTAK, ASELSAN ve T3 Vakfı gibi kurumların iş birliği sayesinde, teknoloji geliştirme bölgeleri ve üniversitelerde dikkat çeken projeler geliştirildi.
GENÇLERDEN YENİLİKÇİ ADIMLAR
Isparta Uygulamalı Bilimler Üniversitesi (ISUBÜ) öğrencileri, TEKNOFEST çip tasarım yarışmasında geliştirdikleri Manta Z10 XT işlemci projesiyle Türkiye'nin yarı iletken teknolojilerinde dışa bağımlılığını azaltmayı amaçlayan önemli bir adım attı. Yüksek performans ve düşük enerji tüketimi odaklı olarak tasarlanan bu işlemci, özellikle yerli savunma ve teknoloji sektörlerinde stratejik bir ihtiyacı karşılamayı hedefliyor. RISC-V mimarisi ve 64-bit yapıya sahip olan Manta Z10 XT, tamamen yerli kaynaklarla, Verilog programlama dili kullanılarak sıfırdan tasarlandı. Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi öğrencilerinin geliştirdiği NonLimited- V projesi ise RISC-V mimarisi ve Harvard tabanlı boru hattı sistemiyle öne çıkıyor. Performans artışı için sıkıştırılmış buyruk çözücü ve yenilikçi bellek yönetimi sunulan konsept tasarım; eğitim ve inovasyon hedefli bir öğrenim projesi olarak dikkat çekiyor.
FIRTINA GİBİ GELEN KASIRGA
İstanbul Teknik Üniversitesi'nin Kasırga Takımı tarafından geliştirilen işlemci, RV64IMCX mimarisi ve altı aşamalı boru hattı yapısıyla deneyim kazanma odaklı bir çalışma sunuyor. OpenLane ve SKY130 teknolojisiyle fiziksel serim sürecine yönelik bilgiler edinen öğrenciler, tasarım doğrulama testlerinden değerli sonuçlar elde etti. HiveMind Takımı ise MIPS mimarisiyle geliştirdiği RiskBudur projesiyle FPGA testlerinden başarıyla geçti. VLSI Takımı, LTE standardına uygun süzgeç tasarımıyla mühendislik ve teorik öğrenime katkı sundu. Gebze Teknik Üniversitesi'nin GİTT takımı tarafından geliştirilen RezeRV işlemcisi de RISC-V mimarisiyle oluşturulan deneysel bir proje olarak dikkat çekiyor. Aynı üniversitenin GATE Takımı, sıcaklık değişimlerine duyarlı Bant Aralığı Referans Gerilim devresiyle eğitim odaklı bir mühendislik çalışması gerçekleştirdi.
YERLİ ÇAKIL HAMLESİ
Orta Doğu Teknik Üniversitesi'nin MYSTIC Takımı, geliştirdiği 64 bit RISC-V tabanlı işlemci ile öğrenim odaklı bir tasarım süreci oluşturdu. Şifreleme algoritmaları ve önbellek yapısıyla detaylı mühendislik deneyimi sağlayan bu proje, öğrencilerin uygulamalı çalışmalarına olanak tanıdı. Hacettepe Üniversitesi'nin Yerli Çakıl Takımı da RISC-V RV64IMCX mimarisine dayanan işlemci tasarımıyla eğitim odaklı yenilikçi bir öğrenim projesine imza attı.
ÇIĞIR AÇAN YENİLİK
İstanbul Üniversitesi-Cerrahpaşa'nın CHIPWARE Takımı, parazitik etkileri azaltmayı hedefleyen Anti Noise çip tasarımıyla öğrenim odaklı bir çalışma gerçekleştirirken, İstanbul Teknik Üniversitesi'nin VLSI Takımı, LTE standardı için geliştirdiği süzgeç tasarımıyla öğrenim odaklı bir mühendislik deneyimi sundu.
Karabük Üniversitesi'nin Küp-X Takımı, 90nm ölçekte Synopsys kullanarak tasarladığı BGR, LDO ve VCO devreleriyle öğrencilerin uygulamalı deneyim kazanmalarını sağladı. Projede, BGR devresi referans gerilim ve akım sağlayarak devreyi beslerken, LDO devresi yüksek empedansı azaltarak 1.2V sabit bir çıkış gerilimi üretti. Bu sabit gerilim VCO'ya iletilerek tasarım bir şekilde tamamlandı ve tüm süreç, teorik bilgiyi pratikle birleştiren bir platform oluşturdu.
MİLLİ İŞLEMCİ PROJE ÇAKIL
Türkiye Bilimler Akademisi'nin (TÜBA) Uluslararası İlişkiler Çalışma Grubu'nun yayımladığı 36 bölümden oluşan ve erişime açık bir şekilde kamuoyunun istifadesine sunulan "Global Transformation and Türkiye" kitabında milli stratejiye vurgu yapılıyor. Türkiye'nin stratejik anlamda yarıiletkenler konusu odağa alınıyor. Kitapta yer alan "Orta Güçlerin Yarı İletken Araştırma Eğilimlerinin Analizi" başlıklı bölümde, Türkiye'nin Japonya, Güney Kore ve Malezya gibi ülkelerle kurduğu iş birliğine dikkat çekiliyor. ASELSAN ve TÜBİTAK iş birliğiyle geliştirilen ÇAKIL işlemcisi ise ülkenin teknolojik bağımsızlık yolunda attığı kararlı adımların ilk sıralarında yer alıyor. ÇAKIL işlemcisi, yangın kontrol sistemleri, İHA yönetimi, radar ve sinyal işleme gibi askeri ve stratejik alanlarda kullanılmak üzere tasarlanmıştı.
