Günümüzde stil sahibi olmak çok daha kolay hale geldi. Çünkü internet siteleri, bloglar, instagram ve alışveriş dergileri derken hepimiz moda dünyası hakkında az buçuk bilgi sahibi olduk. Ayrıca bu mecralar aracılığıyla ünlü markalara, daha ekonomik fiyatlarla ulaşabiliyoruz. Hatta bu gelişmelerle beraber, belki de farkında olmadan çocuklarımıza da marka ve moda aşkı aşılamaya başladık. Oysa, Nöroloji Uzmanı Dr. Mehmet Yavuz'a göre; bu aşk, bağımlılığa dönüşürse çocuklar için depresyona kadar uzanacak tehlikeler söz konusu.
Moda ve marka bağımlılığı nasıl oluşur?
İnsanlar kimliklerini, karakter özelliklerini ve iletişim biçimlerini giysiler üzerinden dışa aktarırlar. Seçilen giysiler, bazen ruh halinin bazen de saygınlık görme isteğinin göstergesi olabilir. Popüler markalar ve popüler kişilerin giysileri de, tarz belirlemede etkilidir. Bu yönelimin altında; satın alma dürtüsünü kontrol edememek, rahatlamak, olumsuz duygulardan kaçmak veya yüzleşmemek ve markanın yarattığı algı (Bu beni zengin ve güçlü gösterir) gibi nedenler yatabilir. Markaya karşı duyulan aşırı arzu, modayı zorunlu takip etme isteği ve bağımlılık uyandırabilir.
Tüketim zincirinde çocukların rolü ne?
Anne ve babalar, çocuklarını yetiştirirken her şeyin en iyisi olsun mantığı ile hareket ederler. Bu anlayışla yetişen çocuklar, bunun benzeri bir anlayışı sürdürme eğilimindedirler. Ebeveyn tutumları, reklamlar, toplumsal beklentiler veya baskılar ve arkadaş gruplarının marka kullanımına teşvik etmesi ve pekiştirmesi sonucunda, çocuklar çılgın tüketim zincirinin birer halkası haline gelebilirler. Marka bir şey sahibi olamadıklarında ise kendilerini değersiz ve önemsiz birisi gibi algılayabilirler. Ayrıca ailesinde sevgi, hoşgörü ve değer görmediğini düşünen çocuklar da zamanla marka ve moda bağımlısı olabilirler. Hem pahalı giysi talepleriyle aileyi ekonomik olarak zora sokabilirler hem de anne ve babalarından görmedikleri değeri, markalı giysiler içerisinde hissedebilirler. İstedikleri marka giysi giyemediklerinde ise depresyona sürüklenebilirler .
Çocukları bu bağımlılıktan korumak mümkün mü?
Çocuğa istediği giysilerle ilgili seçenekler sunmak ve tek gerekliliğin o giysiler olmadığını olumlu bir dille açıklamak, marka ve moda bağımlılığı oluşturmasını engeller. Bu konuda ısrarcı olmamak gerekir. Üstelemek ve katı tutum sergilemek çocuğun davranışını pekiştirmesini sağlayabilir. Aile içi ilgi ve sevgi göremediği için bu bağımlılıkları geliştirmeye yatkın çocuklara karşı, anne ve babanın tutumunda değişikliğe gitmesi önemlidir. İzlediği reklamlar ve çevre baskısının etkisi ile bir bağımlılık geliştirildiği düşünülüyorsa, bu konuda çocuğun sosyal çevresinde düzenlemeler yapılmalıdı.
Anne-babalar, çocuklarına giysi seçerken nelere dikkat etmeli?
Giysi seçimi, hem fizyolojik hem de psikolojik açıdan önem taşır. Bu nedenle çocuğa giysi seçerken yaşına ve sağlığına dikkat etmek gerekir. Hareket özgürlüğünü engellemeyecek ve çocuğun cinsiyetine uygun giysiler tercih edilmelidir. Sırf yetişkinlerin gözlerine hoş görünsün diye yaşını çok daha büyük gösteren kıyafetler seçmek yanlış olur. Çocuğun tek başına giyip çıkarabileceği kıyafetlerin seçilmesi bağımsızlığına ve gelişimine katkılar sağlar.
Moda ve marka kavramı kaç yaşında oluşur?
Çocuğun moda ve marka ile ilişkisi 4 yaşından itibaren başlar. Üstündeki giysiler yaşıtları tarafından ilgi görür ve dikkat çekerse, modaya olan ilgisi de yaşıyla orantılı olarak giderek artar. Buna ailenin rol modelliği de eklenirse, tablo giderek pekişir.
Anneler ne diyor ?
"Hiçbir şeyin markasını ya da fiyatını vurgulamıyorum"
İmkanım oldukça iyi markaların giysilerini alıyorum. Elbette yeri geliyor daha ekonomik fiyatlı bir mağazadan da alışveriş yapıyorum. Çocuğum da tabii bunu görerek ve öğrenerek büyüyor. İleride o da kendi alışverişlerinde bunu uygulayacaktır. Kızımın hiçbir zaman marka bağımlısı olmasını istemem, ama imkanı olduğu sürece kaliteli ve tarz giyinmeyi bilmesini çok isterim. Bunu da bence görerek öğrenecek. Lal, daha 4 yaşında. Marka giyiniyor mu? Evet, arada giyiniyor. Ama bunun farkında mı? Hayır... Çünkü çocuğuma bir şey alırken ya da giydirirken hiçbir zaman marka vurgulamıyorum, bizim hayatımızda hiçbir şeyin markası ya da fiyatı vurgulanmıyor ya da sadece marka olduğu için tercih edilmiyor. Ben kendim için ve çocuğum için her zaman kaliteli olanı tercih ediyorum hepsi bu. Yani onu markası olduğu için değil, kaliteli olduğu için tercih ediyorum. Ve sadece moda diye, marka diye giysi almıyorum, belirli bir tarzı olmalı aldığım parçanın. Kızım için de alışveriş yaparken buna dikkat ediyorum. O da ileride sadece marka olduğu için değil, kaliteli olduğu için seçim yapmayı öğrenecek, tıpkı benim annemden öğrendiğim gibi.
Burçin KAYA / Kids Fashion Blogger @alltrendsforkids
"Modayı takip ediyorum, yeniliklere açığım, ama modaya bağlı değilim"
Modayı takip etmekten ve ona bağlı kalmaktan çok fazla hoşlandığımı söyleyemem. Bence moda insanın kendisine yakışanı giymesidir. Ben çocuğumu bu fi kirlerle giydiriyorum. Tabii ki modayı da takip ediyorum, yeniliklere de açığım. Profesyonel fotoğrafçıyım. Alanım çocuk ve portre fotoğrafçılığı. Bu sebeple moda her daim ilgi alanım içinde. Modayı çocuğunuzun üstünde ne kadar uyguluyorsunuz derseniz, yüzde 50 derim. Diğer yüzde 50'si kendi zevkim, kızıma yakışan renkler ve onun seçtikleri... Bana göre çocuklar rahat hareket edebilmeleri için sportif ve sade giyinmeliler. Sırf moda diye minyatür yetişkin gibi giydirmenin çocuklar için hiçbir faydası olmadığı gibi onları olumsuz etkileyebildiğini de düşünüyorum. Özlen BALTUTAN CANBAKAL / Fotoğrafçı @bymayasplanet
"Takıntı ve tatminsizlik görülebilir"
Anne-babaların çocuklarını güzel giysiler içinde görme arzusu, masum bir anlayıştır. Fakat bu anlayışın aşırılaştığı ve giysilerin çocuğun hoşuna gitmese bile, sırf moda ve marka olduğu için seçilmesi ve bunun vurgulanması yanlıştır. Bu çocuğun takıntılı bir biçimde bir şeye bağımlı hale gelmesine ve beraberinde tatminsizliğe yol açabilir. Özellikle çocukların izledikleri çizgi fi lm karakterlerinin giysi ve aksesuarları, o ürünlere ve markalarına karşı bağımlılık geliştirir.
Dr. Mehmet Yavuz
