Çocukların yaratıcılığını ve empati gücünü geliştirmesine katkı sağlayan yoga; aynı zamanda onlara nefeslerini doğru kullanmayı, oto kontrollerini sağlamayı, farkındalıklarını arttırmayı, sevgi, saygı ve paylaşımı da öğretiyor. Üstelik tüm bunlar sağlıklı gelişimlerine ve akademik başarılarına da olumlu yansıyor. Çocuk yogası ile ilgili merak ettiğimiz soruları yanıtlayan Yoga Eğitmeni, Pedagog olan Sibel Şengül'e göre yoga ile tanışan her çocuk bunları kolayca başarabiliyor.
Yoga tam olarak nedir? Bir felsefe mi? Spor mu? Egzersiz mi?
Yoga, kimilerinin düşündüğünün aksine spor, egzersiz ya da gözü kapalı hareketsiz durulan bir etkinlik değil. Kelime anlamı "bütünlük" olan bir yaşam felsefesi... Bütünlükten kasıt, "zihin-beden-kalp" bütünleşmesidir. Günlük yaşamda bu üçünü bir arada tutabilmemiz/ hissedebilmemiz neredeyse imkansız. Zihnimiz geçmişteki bir olayla meşgulken ya da gelecek için kaygı duyarken, bedenimizin o anda neyi duyumsadığını fark edemeden ve durup kalbimizin gerçek ihtiyaçlarının bize ne söylediğini işitemeden günlerimizi geçiriyoruz. Yoga bize zihnimizi, bedenimizi ve ruhumuzu bir bütün olarak hissedebilmenin yollarını veriyor. Genel olarak yoga diye bilinen pozlara ise asana deniyor. Asanalar yoga için sağlıklı ve iyi hali korumak için bir araç sadece…
Çocuk yogası nasıl bir şey? Ne zamandır yapılıyor?
Çocuk yogası, felsefe olarak yetişkin yogası ile bir farklılık göstermiyor. Çocuklar için de zihin-beden-ruh bütünlüğünü hedefliyoruz. Farklılık, bu iyi olma halini çocuklara aktarma yöntemlerimizde oluyor. Çocuklar için eğlence olmazsa olmaz, çünkü öğrenme yolları bu. Hareket ve hareketsizlik dengesinin de çok iyi kurulması gerekiyor. Çocuklar, doğru nefes almayı ve asanaları, gözlerini kapatıp "içe dönüşü" bir oyun ve hikaye kurgusu içinde deneyimliyorlar. Dersten çok eğlenmiş, çok oynamış, enerji dolu, ama bir o kadar da dingin çıkıyorlar. Bunlar, çocukların ifadeleri… Ders bitimi paylaşımlarımızda "Kendimi bulutlar kadar hafif, bir denizin içinde gibi ve pamuk kadar yumuşak hissediyorum" gibi sözlerle farkındalıklarını ifade ediyorlar.
Çocuklara yogayı anlatmak zor olmuyor mu?
Aslında anlatmak hiç zor olmuyor, çünkü anlatmıyoruz. Sadece orada ve kendileri olmalarına izin veriyoruz. Yoga felsefesini deneyimlemelerini sağlıyoruz. Bunu his ve duygu olarak içselleştirmelerini istiyoruz. Bilmek ya da yapmak önceliğimiz değil. Önceliğimiz hissetmek, duyumsamak, fark etmek, olmak… Bunu her yaşta yaşına uygun bir seviyede yapıyoruz. Çünkü bilinçte bir değişim yarattığınızda bu değişim bedende de oluyor. Aynı zamanda bedendeki bir değişim, bilinçte de değişim yaratıyor.
Psikolojik, ruhsal ve fiziksel etkileri nelerdir?
Her derse bir nefes egzersizi ile başlıyoruz. Nefeslerini fark ediyorlar. Derin ve düzenli nefesin; hem bedenin oksijenlenmesi ile sağladığı faydayı hem de zihinsel ve psikolojik olarak faydaları olduğunu biliyoruz. Beynin ve iç organların yeterince oksijenlenmesi, gelişim çağındaki çocuklar için çok önemli. Bununla birlikte odaklanma üzerinde de çalışıyoruz. Bedenlerine, içinde bulundukları ana, nefeslerine ve hareketlerine odaklanma gibi… Bu da onların konsantrasyonlarını ve dikkatlerini olumlu yönde destekliyor. Ders sırasında oynadığımız oyunlarda uzun süre dikkatlerini canlı tutabildiklerini görüyoruz. Yoga duruşları, omurgalarının, kemiklerinin ve eklemlerinin güçlenmesine katkı sağlıyor. Kaslarında stres ve kaygıyla biriken zararlı maddelerin çözülmesi,gerginliğin azalması ve aynı zamanda da güçlenmesi için bu duruşlar ideal. Esneklik ve doğru postur de yan kazanımları… Bunun yanında derste işlediğimiz temalarla, sevgi, saygı, paylaşım, güven, empati, sorumluluk ve kontrol gibi pek çok kavram hakkında mesajlar alıyorlar. Ben ve benim bedenim, başkası ve başkasının bedeni, benim alanım, başkasının alanı, birlikte paylaştığımız alan gibi farkındalıklar geliştirmeleri için tematik kurgular yaratıyoruz. Rekabet ve yarış ortamında sadece kendi bedenlerine, özlerine odaklanmalarının, kendi sınırlarını geçmeye cesaretlendirilmelerinin, otokontrol ve potansiyellerini geliştirmenin önemsenmesi gerekiyor. Yoga bunun için mükemmel bir yol.
Haftada kaç gün ve ne kadar süre yoga yapılması idealdir?
Bu bir spor olmadığı için haftada şu kadar gün, şu kadar saat yapılmalı demek doğru olmaz. Mümkünse her gün yapılmalı. Biz çocuklarla haftada bir gün ders yapıyoruz. Ama nefes egzersizlerini, basit teknikleri günlük hayatlarına da geçirmelerini istiyoruz. Çocuk, yoga duruşları ve oturup 5 dakika nefes alıp içine bakma ile o kadar iyi hissetmeli ki her sabah okula gitmeden ya da okuldan döndüğünde, ne zaman ihtiyaç hissederse yoga haline geri dönsün. Her sabah güneşe selam serisi ile güne başlayabilir. Dengesinin bozulduğunu, dikkatinin dağıldığını ya da yorulduğunu hissettiği an içinden gelen duruşlarla kendi akışını yaratabilir.
Çocuklar yaptıkları hareketlerin anlamlarını da biliyorlar mı?
Anlamını bilmelerinden kastımız, o duruşun neyi hedeflediği ise, bunu teorik olarak bilmekten çok hissediyorlar. Çünkü her duruşta şu soruyu soruyoruz: "Bir bak bakalım, bedenin sana ne söylüyor? Sırtın, karnın ne hissediyor, ne diyor?". Çocuklar da şöyle yanıtlar veriyorlar: "Bacağımın içi, çok gergin oldum dur diyor. Kolum biraz daha uzanabileceğini söylüyor. Sırtım biraz öne git diyor. Dizim dur diyor". Çocuklar bu hareketlerin vücutlarının neresinde nasıl bir etki yarattığını hissetmeye, fark etmeye ve ayırt etmeye teşvik ediliyorlar. Aynı şekilde zihinsel ve duygusal olarak da duruşların ne yarattığını anlamaya cesaretlendiriliyorlar. Bu duruş içinde nefesim nasıl, hangi duyguyu hissediyorum? Sıkılıyor muyum, korkuyor muyum, eğleniyor muyum? Bence en önemli kazanımlardan biri de bu duyguları anlamaya, izlemeye, deneyimlemeye ve kabul etmeye yönlendirilmeleri. "Bu hissettiğin şey korku. Bak bakalım nasıl bir korku, nerende? 0'dan 10'a kadar bu korkuya kaç puan verirsin? Ne yaparsan daha azalıyor? Şimdi kaç oldu?" gibi… Yani korkuyu hissetmekle ve korkunun gelip gitmesi ile korkuyu sahiplenmemek arasında nötr durabilmeyi öğreniyorlar.
Yoga ile okul başarısı arasında bağlantı var mı?
Asıl amacımız okul başarısını yükseltmek olmasa bile yoga; çocukları odaklanma, motivasyon, dikkat, esneklik, kendini ve başkalarını kabul, kendi potansiyelini kullanma, bedensel, duygusal, zihinsel farkındalıklar açısından geliştirdiği için akademik başarıyı da olumlu yönde etkiliyor.
Yetişkin yogasında olduğu gibi çocuk yogasında da farklı ekoller var mı?
Farklılıklar eğitmenlerin kendi ekolleri ile olabiliyor elbette. Çocuklara oyun ve eğlenceli yollarla ulaşıp, onların içsel dünyalarını sağlıklı tutmak, kendi içlerinde bütünlüğe ve evrensel bütünlüğe ulaşma yolunda yoga üzerinden destek vermek bizim için esas…
Eklemek istediğiniz önemli bir bilgi var mı?
Bence anne-babaların, yoga hakkında hiçbir şey bilmeden, tüm ön yargılarını, beklentilerini bırakıp, çocuklarını bu deneyime açmak için fırsat yaratmaları gerekiyor. Elbette kendilerine de…
Kaç yaşından itibaren yogaya başlanabilir?
Bir başlangıç yaşı yok. Anne-bebek yogası da var. Anne ile bebeğin birlikte katıldığı derste, hem anne ile sağlıklı bağlanmanın gerçekleştirilmesi mümkün kılınıyor hem de bebeğin kendi bedenine dair farkındalığı erkenden gelişmeye başlıyor.
