Burun akıntısı, öksürük gibi belirtilerle seyreden orta kulak iltihabı (OTIT), 6 ay ve 3 yaş arasındaki çocuklarda daha sık görülüyor. Erkek çocukların daha fazla risk altında olduğunu belirten Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı Dr. Gülsemin Güloğlu, orta kulak iltihabının nasıl oluştuğunu ve ilerlediğini anlattı. Önerdiği koruyucu tedavi yöntemleri ile çocuğunuzda orta kulak iltihabı olma ihtimalini de minimize edebilirsiniz.

Orta kulak

Kulak; dış, orta ve iç kulak olmak üzere 3 bölümden oluşur. Dış kulak, kulağın dış kısmından kulak zarına kadar olan bölümüdür. Orta kulak ise kulak zarının iç kısmında bulunan hava dolu boşluktur. Burada örs, çekiç ve üzengi adı verilen küçük kemikler bulunur ve görevleri dış kulaktan gelen sesi iç kulağa iletmektir. Orta kulak bir kanal (östaki kanalı) ile geniz boşluğuna bağlanır. Esneme ve yutkunma ile kulakta duyulan çıtırtı orta kulağa havanın östaki kanalı aracılığıyla girişiyle oluşur. Bu kanal aracılığıyla dış kulak ve orta kulak yani kulak zarının iki tarafındaki basınçlar eşitlenir. İç kulak ise orta kulak boşluğunun daha iç kısmında bulunur, işitmenin yanı sıra denge ile ilgili de görevi vardır.

İltihap nasıl oluşur?

Orta kulak iltihabı burun veya boğaz boşluğundaki bakteri veya virüslerin östaki kanalı yoluyla orta kulağa ulaşmasıyla oluşur. Kulak zarında bir delik olmadığı sürece dış kulaktan orta kulağa enfeksiyon etkeni giremez. Bazen bakteri veya virüs, yani enfeksiyon etkeni olmadan da alerji veya geniz etinin büyük olmasına bağlı östaki kanalında ödem ve buna bağlı orta kulakta sıvı toplanması görülebilir. Seröz orta kulak iltihabı denilen bu durumda antibiyotik tedavisine gerek olmaz ve bazen ameliyatla kulak zarına tüp takılmasını gerektirebilir. Üst solunum yolu enfeksiyonlarında östaki kanalında ödem (şişlik) oluşacağından orta kulak basıncı dengelenemez ve negatif basınçla bakterilerin orta kulağa geçişi kolaylaşır. Östaki kanalının çocuklarda daha düz ve kısa olması nedeniyle orta kulak iltihabı çocuklarda daha sık görülmektedir. Ayrıca biberonla beslenme, sigara dumanına maruz kalma ve kreşe gitme gibi etkenler çocuklarda orta kulak iltihabı sıklığını arttırır. Erkek çocuklarda kızlardan daha sık görülür. Ailede sık orta kulak iltihabı görülmesi de çocukta orta kulak enfeksiyonu riskini arttırır.

Belirti ve bulguları

Orta kulaktaki sıvı kulak zarını iterek ağrıya neden olur. Büyük çocuklar ağrıyı tarif ederken küçük çocuklarda kulak çekiştirme veya huzursuzluk şeklinde belirti verir. Çiğneme, emme gibi orta kulak basıncında değişiklik yaratan hareketler ağrının artmasına neden olur. İştahsızlık ve uykusuzluk da sıklıkla eşlik eder. Orta kulak basıncı çok artarsa kulak zarı delinebilir ve dış kulakta iltihaplı veya kanlı akıntı görülür. Kulak zarının delinmesiyle birlikte ağrıda ani bir azalma görülecektir. Ayrıca ateş, bulantı, kusma baş dönmesi ve işitme kaybı da görülebilir. Genellikle üst solunum yolu enfeksiyonlarıyla birlikte görüldüğünden burun akıntısı, öksürük gibi belirtiler de eşlik edebilir.

İşitme kaybı…

Çocuklarda işitme kaybı; çocuğun televizyonun sesini fazla açması, yüksek sesle konuşması ile fark edilebilir. Seröz orta kulak iltihabında ise hiç bulgu olmayabilir veya sadece hafif işitme kaybı olabilir. Bazen orta kulak iltihapları hiç tedavisiz 2-3 günde kendiliğinden düzelebilir. Ancak doktor antibiyotik önerdiyse en az 10 gün kullanılmalıdır.

Tanı nasıl konulur?

Çocuğun orta kulak iltihabı olduğundan şüpheleniliyorsa mutlaka doktora götürmek gerekir. Doktor otoskop adı verilen ışıklı bir aletle çocuğun kulağına bakacak ve tanı koyacaktır. Orta kulak iltihabında kulak zarı kızarık ve bombe görülür. Seröz orta kulak iltihabında ise kulak zarı içe çökük görülebilir. Kulak zarında bir delik ve dış kulakta akıntı varsa doktor hangi tip bakterinin etken olduğunu saptamak amacıyla kültür alabilir. Yeni gelişen enfeksiyonlarda genellikle tetkik yapılmaz. Ancak uzamış ve seröz orta kulak iltihaplarında işitme testi gerekebilir.

Tedavisi…

O Enfeksiyonun ciddiyeti ve tipi
O Hangi sıklıkta orta kulak iltihabı geçirdiği
O Enfeksiyonun süresi
O Çocuğun yaşı
O İşitme kaybı olup olmaması gibi etkenleri göz önünde bulunduracaktır. Tedavide çoğunlukla antibiyotikler ve ağrı kesiciler kullanılır. Birlikte dekonjestan ilaçlar ve burun damlaları da verilebilir. Tedaviye dirençli bazı vakalarda kulak zarının delinerek orta kulaktaki sıvının boşaltılması gerekebilir. Seröz orta kulak iltihaplarında ise kulak zarına bir tüp yerleştirilerek sıvının boşaltılması ve kulak zarının iki tarafındaki basıncın eşitlenmesi sağlanabilir ve çocuğun işitmesi düzelir. Tüp takılı olduğu süre içinde kulağa su kaçırılmamalıdır.

Koruyucu tedavi yöntemleri

Aşılarını zamanında ve tam olarak yaptırmak da çocuğu enfeksiyonlardan önemli ölçüde koruyacaktır. 6 ay içinde 3 veya daha fazla orta kulak iltihabı geçirilmesi tekrarlayan orta kulak iltihabı demektir ve nedeninin araştırılması gerekir. Yarık damak, alerjik burun iltihabı, geniz eti, sinüzit gibi hastalıklar tekrarlayan orta kulak iltihabına neden olabilir. Bu hastalıklardan hiç biri saptanmazsa koruyucu tedavi uygulanması gerekebilir.

Koruyucu tedavi yöntemleri;

O Uzun süreli düşük doz antibiyotik verilmesi
O Kulak zarına tüp takılması
O Geniz etinin ameliyatla alınmasıdır.

Komplikasyonları;

O İşitme kaybı
O Kulak zarının yapısının bozularak kalınlaşması
O Enfeksiyonun kulak arkasındaki kemiklere yayılmasıdır.

Hazırlayan: Şenay Çelik