Çocuğunun inci gibi dişlere sahip olmasını hangi anne-baba istemez ki? Fakat bazı nedenlerden dolayı dişler çarpık gelişebiliyor. Parmak emme ve genellikle genetik faktörler çocukların çarpık dişlere sahip olmasında büyük etken. Ortodonti tedavisinde tel takılarak düzeltiliyordu şimdiye kadar bu tip dişler. Tel takılması ise çocukların hiç de hoşuna giden bir durum değildi. Çünkü estetik olarak gözü rahatsız ediyordu. Ancak artık bu tedavi, hem çocuklar hem yetişkinler için görüntüyü bozmayacak bir yöntemle yapılıyor. Türkiye'de yeni başlayan invisalign tedavisiyle hiç tel takmadan sağlıklı diş ve ağız yapısına sahip olunabiliyor. Dent Suadiye Diş Kliniği'nden Ortodonti Uzmanı Dr. Ahmet Pınar, diş çarpıklıklarının nedenlerini ve invisalign tedavisini anlattı.

Dişler neden çarpık olur?
Dişlerdeki çarpıklıklar (çapraşıklıklar) çoğunlukla genetik sebeplerden kaynaklanır. Anne ve babadan genetik olarak alınan diş ve çene büyüklükleri arasında bir uyumsuzluk söz konusu olursa, sıklıkla dişlerde çarpıklık, kimi zaman ise seyreklik gözlenebilir. Örneğin; anneden küçük bir çene, babadan ise büyük dişler alınmışsa dişlerin çarpık olma ihtimali yüksektir. Ayrıca kardeşlerde de benzer ortodontik sorunlarla karşılaşılabilir. Genetik geçiş dışında bazı kötü alışkanlıklar, örneğin; tırnak yeme, parmak emme, kalem ısırma alışkanlıklarında, alışkanlığın süresi ve şiddetine bağlı olarak dişlerde ve ağız yapısında sorunlar oluşur. Süt dişlerinin düşme zamanından önce çekilmesine bağlı olarak dişlerde meydana gelen kaymalar da dişlerde çarpıklık meydana getirebilir. Bir süt dişi çekildiği zaman çekilen dişin yanındaki dişler o bölgeye doğru kayarak boşluğu kapatır ve alttan gelecek dişin yerini alır. Bu gibi durumlarda alttaki diş ya çıkamayıp gömük olarak çene kemiğinin içinde kalır, ya da uygunsuz bir pozisyonda çıkar. Yatış şekli de çenenin yapısı ve dişlerin çarpıklığında önemli bir etkendir. Sürekli aynı şekilde, örneğin yüzüstü ve elini çenesinin altına koyarak yatan çocuklarda çenede kayma ve dişlerde kapanış bozuklukları görülebilir. Geniz eti, büyük bademcik ve burun kemiklerinde eğrilik gibi nefes almayı engelleyen sorunlar da üst damağın gelişimini engelleyerek dişlerde çarpıklık oluşturur.

Parmak emme ve emziğin ağız yapısına etkileri
Parmak emen çocuklarda emilen parmağın sayısına ve şekline göre ağız ve dişlerde kapanış sorunları, damakta derinleşme ve daralma görülür. Genelde emilen parmak, başparmak olmakla birlikte işaret ve orta parmağın birlikte emildiği durumlarda görülür. Emzik kullanımında ise durum biraz daha farklıdır. Emme, bebeklerde doğal bir refleks olarak doğuştan bulunan bir özelliktir. Fizyolojik şekilli bir emziğin bir süre kullanılmasında bir sakınca yoktur, hatta damak gelişimi açısından faydalıdır. Ancak 2 yaşında bu alışkanlığın terk edilmesi gerekir. Daha uzun süren, özellikle 4 yaşını aşan çocuklarda halen emzik kullanımı devam ediyorsa parmak emmeye benzer etkiler oluşturma ihtimali yüksektir.

Ortodontik tedaviye başlama yaşı 7!
Çocukların ilk ortodontik muayene 7 yaşında yapılmalıdır. Çünkü bu dönemde önleyici ortodontik tedaviler veya bazı iskeletsel sorunlara müdahaleler yapılması gerekebilir. Önemli bir sorun oluşmadan, mevcut soruna müdahale edilmelidir.

Tedavinin aşamaları
Ortodontik tedavide braketler (Ortodontide dişin üzerine yapıştırılan şeffaf ya da metalden yapılmış parçalar) dişlerin üzerine tek tek yapıştırılır. Ardından braketlerin ortasındaki boşluktan ark teli denilen tel geçirilir. Dişlerin düzelmesini sağlayan tel, elastikiyet özelliğindedir. Bu teller "şekil hafızalı" olup fabrikasyon olarak verilen şekli dişlere iletmeye çalışırlar. Uygulanan tel en inceden başlayarak en kalına doğru dişlerin sıralanması sağlanır. Alt ve üst dişler arasında kapanma sorunları varsa elastik lastikler veya ağız dışından uygulanan mekaniklerle bu sorunlar düzeltilir. Tedavi, 6 ay ile 3 yıl arasında değişen sürelerle devam edebilir. Tedavi süresi ortodontik sorunun şiddetiyle birebir ilişkilidir. Tedavi için başvuran hastaların ortalama yüzde 40'ında diş çekimi yapılarak çapraşık dişler, çekilen diş boşluklarına kaydırılarak düzeltilir. Tedavi sonrasında ideal sıralanmış dişlere ulaşır.

Süt dişleri
Bebeklerde süt dişleri yaklaşık 6 aylıkken çıkmaya başlar ve 2.5 yaşına kadar 20 taneye ulaşır. Süt dişlerinde çarpıklık sık görülen bir durum değildir, aksine dişler arasında küçük aralıklar olması, istenen bir durumdur. Çünkü süt dişlerinin aralıksız, sık ve düzgün olduğu (annebabaların tabiriyle inci gibi) durumlarda daimi dişlerde çarpıklık oluşma ihtimali yüksektir.

Hazırlayan: Başak DOĞRU