Çocuk eğitiminde kimi ebeveynler disipline çok önem verirken, kimileri ise taviz üstüne taviz veriyorlar. Uzmanlar bir çocuğun en çok ihtiyaç duyduğu şeyin sevgi olduğunu belirtiyor. Ama bunun yanında, çocukların topluma ayak uydurması ve sosyal yaşamda nasıl davranacaklarını bilen bir insan olarak yetişmeleri için disiplinin de çok gerekli olduğunu vurguluyorlar. Uzman Klinik Psikolog Açelya Şahin Fırat, anne-babaların çocuklarına sağlıklı sosyal gelişimleri için sevgiyle disiplin verebileceklerini belirtiyor ve önerilerde bulunuyor.
Sınırları belirlemek için disiplin önemli
Disiplin, çocuğun aile içi, okul ve sosyal yaşamdaki kurallara uygun davranabilme becerilerinin gelişmesi amacıyla ilk günden itibaren bakımında ve eğitiminde yetkili olan kişilerin tutarlı bir şekilde sergiledikleri davranışlar topluluğu olarak tanımlanabilir. Başka bir deyişle disiplin, çocukların sınırlarını öğrenebilmelerini sağlayan tutumların tümüdür.
Ailede disiplin
Her ailenin disiplin anlayışı, kuralları ve sınırları birbirinden farklıdır. Dolayısıyla burada ortak bir tanımdan bahsetmek oldukça güçtür. Ancak ruhsal yapılanmanın değerlendirildiği çalışmalarda, otorite ve disiplin konularında duygusal olgunluğa ulaşmış çocukların nesil farkını kavramış olduğu görülür. Nesil farkından kasıt, çocuğun ailedeki hiyerarşik yapıyı tanımış olmasıdır. Buna uygun davranışlar sergileyen çocuk, öncelikli söz hakkının anne-babada olduğunu, bu sırayı ailedeki en büyük çocuğun ve sonrasında diğer çocukların takip ettiğini kavramıştır. Bu demek değildir ki, en küçük çocuğun söz hakkı yoktur. Herkes bulunduğu konuma göre haklara sahiptir, ancak hakları ebeveynler tarafından korunmaktadır. Çocuklar, anne-babalarının sınırlarını belirlediği alanda sınırsız özgürlüğe sahiptir.
Disiplinin temel amaçları
Ailede kural ve sınırların 3-6 yaş arasında belirlenmiş olması ileriki dönemler için bir yatırımdır. Eğer çocuk bu kritik yaş döneminde anne-babanın otoritesini kabul etmeyip, kendisinin onlarla eşit söz ve karar hakkına sahip olduğunu gördüyse ve hatta bazen olumsuz davranışları ile onlara her istediğini yaptırabildiğini öğrendiyse anne-babayı oldukça zor bir ergenlik dönemi bekler. Ailede disiplin, çocuğun öncelikle anne-babası ile olan ilişkisinin, sonrasında ise okulda, sosyal ve iş yaşamındaki ilişkilerinin sağlıklı olmasını sağlar. Çocuklarına kurallar koyan ve bu kuralların tutarlı bir şekilde uygulanmasını takip eden anne-babalar; çocuklarında belirli bir düzen duygusu gelişmesini ve koyulan kurallara uyduğunda verdikleri olumlu geribildirimlerle özgüvenlerinin gelişimini desteklerler. Gösterdikleri destekleyici liderlik ile çocuklarına ileriki yaşamları için model oluştururlar. Baskıcı olmadan ve aşağılayıcı tutum sergilemeden de insanları yönetebilmenin, lider olabilmenin ilk adımlarının nasıl atılacağını anne-babasında gören çocuk, iyi bir lider olmaya adaydır. Bu nedenle çocuklara kural koyulurken, "Ben anneyim/ babayım ve böyle olmasını istiyorum" demek yerine koyduğunuz kuralın neden gerekli olduğunu çocuğunuza açıklarsanız, hem kuralın içselleşmesini sağlarsınız hem de siz yokken de bu kurala uymasını garanti altına almış olursunuz. Aksi takdirde koyduğunuz kuralı siz istediğiniz için yapıyorsa, siz yokken yapmasının gerekli olmadığını düşünecektir.
Anne-babalara öneriler…
-Çocuklarınıza ilk günden itibaren bir rutin oluşturun ve o tarihten başlayarak bir düzen duygusunun oluşmasına zemin hazırlayın. Uyuma, yeme, içime, banyo, vs. saatleri hep aynı olsun…
-Koyduğunuz kuralları yer, zaman, mekan, kişi farkı gözetmeden istikrarlı biçimde uygulayın.
-Kuralların nedenini açıklayın.
-Baskıcı, aşağılayıcı ve cezalandırıcı tutumlardan kaçının.
-Kendisine veya çevresine karşı fiziksel bir tehdit oluşturmayacak düzeydeki olumsuz davranışları görmezden gelip olumlu davranışlarına sözel pekiştireçler vermeyi hedefleyin.
-Fiziksel tehdit söz konusu ise yaptırım uygulayın. Örneğin; kural dışı olmasına rağmen bisiklet ile ana caddeye çıkıyorsa belli bir süre bisiklete binmesini engelleyin.
-Kazanmanın ve kaybetmenin kurallara bağlı olduğu oyunlar oynayın.
-Kurallarını kendi belirleyeceği bir oyun oluşturmasını destekleyin.
Hazırlayan: Atülike KESKİN
