Artık yeni bir patronunuz var... Üstelik emredici ve her şeyin anında olmasını istiyor. Siz ise onun yaptıkları karşısında ne yapacağınızı bilmeksizin, çaresizlik ve hayretler içersindesiniz. Yine de onu bu fırtınalı hali için suçlamayın. Çünkü patronunuz sadece 1 yaşında! Ancak her şeye rağmen ona adeta tapıp, diğer yandan da zaman zaman çıldırma noktasına geliyorsanız, Psikolog Ekin E. Toksoy'un önerilerini dikkatle okuyun. Unutmayın ki bu geçici bir dönem…

Gelişimin doğal bir evresi…

Benmerkezcilik (egosantrizm) kişinin etrafında olup biten her şeyi kendisine indirgemesi, olaylara kendi görüş açısıyla hükümde bulunması ve kendisini dünyanın merkezine alma eğilimidir. Çocuklarda benmerkezcilik tutumu gelişimin doğal bir parçası ve evresi olarak kabul edilir. Benmerkezcilik tutumu çocukların bilişsel olgunluk seviyesinin arttığı paralelde zamanla azalmaya başlar. Bu anlamda 2 yaşına kadar çocukların tamamen benmerkezci olduğu söylenebilir.1 yaş, çocukların anne veya bakım verenlerinden ayrılmaya başladıkları bir süreçtir ve bu süreçte çocuk bağımsız olmaya, etrafını, olayları ve kişileri kendi dünyasından özgürce araştırmaya ve tanımaya çalışır. Bu aşamada çocuk her şeye istediği zaman ulaşmak ve her şeyin istediği şekilde olmasını ister.

Neler yapıyor?

Benmerkezcilik tutumu çocukların davranışlarına yansır. İstediği herhangi bir şeye, istediği zaman ulaşamazsa veya istediği gibi olmazsa öfkelenebilir, çünkü engellenmeye toleransı yoktur. Engellendiğinde öfke nöbetleri geçirebilir. Benmerkezcilik çocukların konuşmalarına ve ifadelerine de yansır. Örneğin; çocukların bu dönemde sıklıkla gördükleri bir şey için, "benim" dediğini gözlemleyebilirsiniz. Çocuklar istediklerini yaptırmak, ailenin sınırlarını denemek ve öğrenmek için bu benmerkezci tutumlarıyla anne-babalarıyla sık sık inatlaşırlar. Bu dönemde çocukta başkalarının bakış açısıyla görme yetisi henüz gelişmediğinden empati kuramazlar. Olayları olduğu şekliyle görür, muhakeme yapamazlar ve her şey kendi istedikleri doğrultuda oluşsun isterler. Bunun yanında başkalarının duygularını ve düşüncelerini anlayabilecek bilişsel olgunluk düzeyine henüz ulaşmamışlardır. Başkalarının ihtiyaçları olduğunun ayrımını yapabilecek muhakeme yeteneğine sahip değillerdir. Çevreyi kendi perspektiflerinden, göründüğü gibi değerlendirirler ve mantıksal çıkarımlar yapamazlar. Paylaşma duygusuna sahip değillerdir. Somut ve soyut kavramlarını ayırt edemezler.

Ne zaman biter?

Bu süreç 3 yaşına kadar devam eden ve 3 yaşından sonra artan bilişsel olgunluk düzeyiyle birlikte yavaşça azalan bir süreçtir. Geçici bir dönem olduğu göz önünde bulundurulmalıdır. Bu dönemde, çocukla zıtlaşmak benmerkezci tutumu pekiştirebilir. Bu sebeple anne-babalar her ne kadar zor olsa da sabırlı davranmalıdır. Benmerkezci tutumuyla paralel olarak yaptığı ısrarcı ve inatçı davranışları görmezden gelinmelidir. Çocuğun kuralların belirli olduğu ve kuralların sonuçlarıyla birlikte uygulandığı bir aile sisteminin parçası olması çok önemlidir.

Nasıl davranmak gerekiyor?

-Çocuğun ihtiyaçları dinlenmelidir. Neye ihtiyacı olduğunun ve neye olmadığının ayrımının yapılması önemlidir.
-Evde kurallar belirlenmeli ve uygularken tutarsızlıklar olmamalıdır. "Evet" denilen ve izin verilen bir şeye daha sonra izin verilmemesi tutarsızlık doğurur. Bu yüzden her konuda tutarlı davranılmalıdır.
-Anne baba dışında, aile içinde bakım verenlerin de çocuğa kurallar ve disiplin konusunda tutarlı davranmaları önemlidir. Bu sebeple kurallar konusunda çocuğun bakımından sorumlu kişilerle konuşulması ve anlaşılması gerekir.
-Çocuk istedikleri konusunda ısrar eder ve inatlaşırsa, yapabileceği olası inatlaşma davranışları ve öfke nöbetleri göz ardı edilmelidir.
-Öfke nöbetleri geçirdiğinde çocuğun dikkati başka bir şeye doğru kaydırılmalıdır. Böyle zamanlarda ona sevebileceği şeyler sunulmalı ve ilgisinin başka yere yönelmesi sağlanmalıdır. Örneğin, "Gel seninle birlikte oyun oynayalım" gibi...
-Göz ardı etme ve dikkatini başka bir şeye yöneltme metodu bazen işe yaramayabilir. Böyle zamanlarda, çocuğa kurallar doğrultusunda öfke nöbetleri geçirmek, kendini yerden yere atmak gibi davranışlarının birtakım sonuçlarının olduğunun öğretilmesi gerekir.

Hazırlayan: Başak Doğru